Muzika sveta

Narod Garifuna živi u Hondurasu, Belizeu i Nikaragvi. Kako istorijski izvori upućuju, priča o njima započinje 1635. godine kada su se dva španska broda sa robovima nasukala na obalama karipskog ostrva Sent Vinsent, jedne od poslednjih slobodnih indijanskih teritorija u tom periodu. Među preživelima su bili pripadnici zapadno-afričkih etničkih grupa Efik, Ibo, Joruba i Ašanati, koji su dospeli u ruke autohtonog naroda Kalinago, odnosno, „crvenih” Kariba. Iako istoričari sa preciznošću nisu mogli da utvrde šta se nadalje odvijalo, da li su „novopridošlice” prvobitno bile robovi Indijancima, pretpostavlja se da su vremenom prevazišli različitosti i uspeli da se ujedine, istovremeno usvajajući navike i običaje svojih „domaćina”, da bi se, naposletku, pomešali sa njima i vremenom im postali jedini naslednici u jeziku, običajima i muzici, ali i saveznici u borbama kada su ostrvo napadale francuske i engleske trupe. To je jedan od razloga zbog kojeg se u literaturi često označavaju i kao „crni” Karibi. Godine 1796. poraženi su od engleskih trupa, te deportovani na ostrvo Roatan, koje se nalazi oko 65 kilometara od severne obale Hondurasa. Vremenom su počeli da formiraju zajednice duž čitave obale. Iako su se tokom vremena suočavali sa brojnim ekonomskim, političkim i zdravstvenim nedaćama, kao i vremenskim nepogodama poput uragana Mič iz 1998. godine, narod Garifuna i danas svedoči o dragocenosti prožimanja tradicionalnih kultura – indijanske i afričke – nezavisno od okolnosti u kojima se taj proces odvijao.

Posebnu važnost narod Garifuna pridaje magijsko-religijskom sistemu zasnovanom na poštovanju kulta predaka, dok pogrebne ceremonije, igre i pesme kroz koje se komunicira sa precima, zauzimaju centralno mesto u životima pojedinaca i zajednice. Muzika je u bliskoj vezi sa plesom, a tradicionalni instrumenti koji služe kao pratnja najčešće su različiti tipovi bubnjeva, marakasi, zvečke, instrument koji se izrađuje od oklopa kornjače, dok se zvuk aerofonog instrumenta najčešće dobija sviranjem, odnosno, specifičnim uduvavanjem vazduha u školjke. Repertoar pesama, pored onih koje se izvode prilikom posmrtnih rituala i vezani su za kult predaka, obuhvata i pesme koje prate rad ili se pevaju kao molitve za dobrobit pojedinaca i čitave zajednice. Pored toga, važno je istaći i dva posebno popularna žanra: igru plodnosti nazvanu punta, koju izvode žene improvizovanim koracima, dok ih muškarci prate na instrumentima, i pesme nazvane paranda – koje se izvode uz pratnju marakasa, a kroz koje se dočaravaju različita osećanja poput tuge, bola, radosti i ljubavi.

Godine 2001. muzika, igra i jezik naroda Garifuna uvršteni su na Uneskovu listu Nematerijalne kulturne baštine.

Emisiju je pripremila Irina Maksimović Šašić