Betoven i rivali

Krajem 18. i početkom 19. veka Betovenova karijera temeljila se i na njegovoj reputaciji vrsnog pijaniste, što je bilo potkrepljeno redovnim javnim nastupima na kojima je Betoven demonstrirao svoju virtuoznost, kao i zavidnu veštinu improvizacije. Posebni događaji bili su takozvani pijanistički dueli, na kojima bi dvojica pijanista naizmenično nastupali, improvizujući najčešće na teme zadate na licu mesta. Pobednika duela određivala je publika, mada je neretko bilo suprotstavljenih mišljenja. U Betovenovoj biografiji izdvajaju se tri ovakva duela: prvi, 1793. godine, sa Jozefom Gelinekom, drugi, 1799. godine, sa Jozefom Velflom, i treći, 1800. godine, sa Danijelom Štajbeltom. Duel sa Jozefom Velflom, iz koga je Betoven po mišljenju većine prisutnih izašao kao pobednik, ne samo što je od posebnog značaja za njegov razvojni put, već je označio i svojevrsno estetičko razvođe na muzičkoj sceni Beča. Tokom poslednje decenije 18. veka Velfl je u Beču izgradio karijeru na način uobičajen za kompozitora njegove generacije, što je podrazumevalo zapažen angažman u pisanju opera. Njegov stil komponovanja i sviranja opisivan je kao briljantan, jasan i pristupačan. Betoven je, pak, bio upadljivo odsutan iz sveta opere, a svoju karijeru gradio je pre svega u mreži aristokratskog mecenstva, dok je njegov pijanistički idiom često opisivan kao genijalan, ali i hermetičan, ezoteričan i neretko težak za razumevanje.

Ovakva mišljenja o Betovenovoj muzici često su bila pod direktnim uticajem njegovih improvizacija, pre nego štampanih dela. Iako su ove improvizacije po pravilu efemerna ostvarenja, te nisu bile beležene ili objavljivane, Betovenove kompozicije u obliku ciklusa varijacija koje potiču iz ove decenije mogu nam dati određeni uvid o pravcu u kom se razvijao njegov improvizatorski idiom.

Tri godine mlađi od Betovena, Jozef Velfl je u Beču živeo relativno kratko, od 1790. do 1792. i od 1795. do oko 1800. godine. Nakon toga započeo je veliku evropsku turneju, provodeći najviše vremena u Parizu, da bi 1805. godine odabrao London kao svoj novi dom. Iako rivali, Betoven i Velfl bili su u srdačnim odnosima, a Velfl je Betovenu posvetio i jedan opus klavirskih sonata. Savremenici su u Velflu videli jednog od Mocartovih mogućih naslednika, a neretko su ga poredili i sa Klementijem. Njegova pijanistička tehnika, utemeljena na bečkom briljantnom stilu, bila je izrazito zahtevna, što se ogleda i u određenim štampanim delima. Posebno se izdvaja Velflova Sonata za klavir opus 41, komponovana nakon dolaska u London, u kojoj, na mestu finalnog stava, pronalazimo tehnički izazovne briljantne varijacije. Njen naslov je bio „Non plus ultra", u uverenju da je dostigao granice pijanističkog virtuoziteta.

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić