Muzej zvuka – U stranoj zemlji

Raskid između Engleske i rimske kurije 1534. godine za vreme vladavine Henrija VIII bio je politički značajan čin, ali se ova promena na čelu crkvene hijerarhije relativno malo odrazila na sam izgled i sadržaj crkvenih službi. Do dramatične promene došlo je tokom vladavine njegovog sina Edvarda VI, a podjednako silovit zaokret usledio je nakon stupanja na presto kraljice Meri, koja je između 1553. i 1558. godine vratila u službu tradicionalnu, katoličku sarumsku liturgiju. U trenutku kada je Elizabeta I zauzela engleski tron, ovo previranje je pretilo da u potpunosti razori društveni poredak, te je mlada kraljica u prvim godinama vladavine, uprkos svojim protestantskim ubeđenjima, težila da ne otuđi i svoje katoličke podanike. Stoga su donekle bili ublaženi pojedini, izrazito protestantski aspekti službe, kodifikovani u prvom anglikanskom molitveniku, sastavljenom tokom vladavine Edvarda VI 1549. godine. Ipak, ovaj relativno miran period okončan je 1570. godine, kada je papa Pio V izdao bulu kojom je Elizabetu proglasio jeretikom i uzurpatorom prestola, a svima koji poštuju njene „naredbe i zakone” zapretio ekskomunikacijom. To je u praksi značilo da je javno iskazivanje katoličke veroispovesti značilo i odbacivanje Elizabetinog autoriteta, odnosno implicitno poziv na pobunu i njeno zbacivanje. Tako je započeo period progona tokom kojeg su brojni uticajni katolici bili hapšeni, mučeni, te osuđeni za izdaju i pogubljeni, a oni koji su uspeli da izbegnu tu sudbinu, napustili su zemlju ili otišli u „unutrašnji egzil”, povlačeći se iz javnosti, a verska ubeđenja iskazujući iza zatvorenih vrata svojih domova. Tekstovi koji su im najčešće pružali utehu, bili su oni delovi Biblije koji su opisivali zatočeništvo Jevreja u Vavilonu ili uništavanje Hrama u Jerusalimu, koji su služili kao metafora okolnosti u protestanstkoj Engleskoj, koja je za njih sada postala „strana zemlja”.

Na albumu U stranoj zemlji ansambla Stile Antiko koji ćete večeras slušati, nalaze se, tako ostvarenja kompozitora-katolika koji su ostali u Engleskoj, poput Vilijama Berda, Roberta Vajta i Džona Daulenda, ali i onih koji su izbegli na kontinent, poput Pitera Filipsa i Ričarda Deringa koji su utočište pronašli u Holandiji.

Urednica emisije: Ivana Neimarević