D. Goldhagen, K. Brauning: Spor oko nemačkog antisemitizma

Osmog aprila 1996. godine, u Vašingtonu, u Memorijalnom muzeju Holokausta Sjedinjenih Američkih Država, u organizaciji ogranka Muzeja - Instituta za istraživanje Holokausta - odigrao se susret Brauninga i Goldhagena, debata ili prva runda njihove i ne samo njihove debate, jedna „večernja konferencija" koja je potrajala četiri sata, jedan „simpozijum" kojem je, pored uglednih pisaca i naučnika, prisustvovalo i nekoliko stotina posetilaca. Stožerne priloge Goldhagena i Brauninga - s kojima ovom knjigom prvi put upoznajemo domaću publiku - pratila je diskusija u kojoj su učestvovali možda manje istaknuti ali ne manje priznati i zaslužni, između sebe i disciplinarno i metodski često veoma udaljeni, izučavaoci Holokausta: Konrad Kvejt, Moris Šapiro, Loris Langer, Jehuda Bauer, Ričard Brajtmen i Hans-Hajnrih Vilhelm. Prema svedočenju Majkla Berenbauma, direktora Instituta za istraživanja Holokausta Sjedinjenih Država, rasprava je bila intenzivna, a neretko i oštra i ogorčena: „Bili smo iznenađeni njenom žestinom i, povremeno, nepristojnošću".

Debata o Goldhagenu (Goldhagen-Debatte) je bila sredšte vehementne javne rasprave devedesetih, rasprave koja procenjuje nemačku krivicu i/za antisemitizam nacističkog doba. Predmet Goldhagenovog istraživanja - kako je nastao Holokaust i zašto se odigrao u Nemačkoj - nije bio sporan, naprotiv. Međutim, njegovi rezultati i, delom, korišćene metode u toj meri su dale povod kritici da je sadržaj studije u raspravama uglavnom zanemarivan za račun brojnih sumnjičavih i samosvojnih odgovora na njen motiv i pristup. Jasnoća iznetih teza, potkrepljena još i živopisnim prikazima zverstava, i danas provocira: Holokaust je rezultat „eliminatorskog antisemitizma" čiji beskompromisni cilj je bio uništenje Jevreja; takav antisemitizam bio je karakterističan za Nemce; Holokaust je specifično nemački projekt i samo se u Nemačkoj mogao desiti, jer je neprijateljstvo prema Jevrejima baštinjeno i uzgajano vekovima u jednoj posebnoj političkoj kulturi; nije, dakle, bila antisemitska samo rukovodeća elita već su bezmalo svi Nemci dali svoj doprinos ili su mogli dati svoj doprinos i kao počinioci zločina.

Knjiga će biti objavljena u izdanju Instituta za filozofiju i društvenu teoriju i Akademske knjige.

Tekstove čita Marica Milčanović.
Urednica Olivera Nušić.