Epska fantastika - od drevnih mitova do savremenih dela

Epska fantastika najčešće se smatra potpuno novim žanrom, a u stvari, nastala je sredinom 20. veka. Odlikuju je likovi - bića iz raznih nacionalnih mitologija, prisustvo magije, isti okvir priče koji podrazumeva određeni zadatak i potragu za nekom relikvijom ili drugom vrednošću.

Tvorcem žanra smatra se Džon R. R. Tolkin zbog svog kapitalnog dela, „Gospodara prstenova" objavljenog 1949. godine. U najširem smislu, epska fantastika obuhvata stvaralaštvo od drevnih mitova i legendi do savremenih dela koja imaju navedene osobine, pa se tako koreni ovog žanra mogu pronaći još u sumersko - vavilonskom „Epu o Gilgamešu".

Epska fantastika bliska je naučnoj fantastici i hororu, i pojedini naučnici nazivaju ih zajedno "spekulativnom fikcijom". Među najpoznatije predstavnike epske fantastike, pored Tolkina, spadaju: Majkl Murkok, Džordž R. R. Martin, Robert Džordan, Teri Pračet, Nil Gejmen i mnogi drugi.

"Sve što je nepoznato - uvek je zanimljivije!"

U emisiji „Čitanje - dozvoljeno" pitali smo grupu srednjoškolaca zbog čega je literatura o natprirodnim bićima toliko popularna. Ana Dilberović, učenica trećeg razreda gimnazije, navela je da razlog leži u tome što su im „natprirodna bića nepoznata, a sve što je nepoznato uvek je zanimljivije."

Natprirodna bića najčešće su predstavljena kao negativni likovi, lišeni moralnih normi, „dozvoljeno im je da rade sve što žele", pa je, prema Aninom mišljenju, zanimljivo videti kako oni doživljavaju svet. Lazar Popović, učenik trećeg razreda gimnazije, istakao je da nije svaka vrsta fantastike široko prihvaćena među čitaocima; nasuprot izuzetno popularnom „Gospodaru prstenova" Džona R. R. Tolkina nalazi se „Silmarilion" istog autora, delo koje je manje poznato, ali, prema njegovom mišljenju, daleko kvalitetnije.

Andrej Pavlović, učenik Ruske škole, smatra da popularnost epske fantastike i njoj srodne literature leži u ekranizaciji dela Tih žanrova i da su mladima zanimljiva „bića koja nisu od ovog sveta." Igor Peković, učenik drugog razreda gimnazije, navodi da „mi ne znamo kako izgledaju natprirodna bića" što daje piscu neograničenu slobodu u oblikovanju ovih likova, kao i mogućnost da ih učini što zanimljivijim.

O popularnosti epske fantastike svedoče i razna udruženja obožavalaca pojedinih pisaca i njihovih knjiga širom sveta, pa i kod nas.

Epska fantastika i njoj srodni žanrovi danas se, uz pojedine izuzetke, nalaze na tankoj liniji koja razdvaja umetničku i trivijalnu književnost. Vreme će im pomoći da u današnjem, žanrovski širokom literarnom stvaralaštvu zauzmu odgovarajuće mesto.