Koha: Srbi gradili crkve iznad "drevnih ilirskih i arberijskih hramova"

Kako navodi Koha, Crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu sagrađena na temeljima ranijeg hrama i ističe da su to zaključci arheoloških i istorijskih istraživanja Edi Šukrijua.

"Poznato je da je kralj Milutin 1307. godine prisvojio katedralnu crkvu Svete Petke (Srbi je zovu Bogorodica Ljeviška) u Prizrenu, u kojoj je bilo sedište Prizrenske episkopije", piše Koha.

Dodaje se da je Crkva Svete Petke sagrađena na hramu bazilici rimskog perioda V-VI veka, a da je tu bilo sedište prizrenskog episkopa iz 1019. godine. "Crkva Svete Petke u Prizrenu jedan je od važnih spomenika kulturne baštine Kosova", ističe Koha.

Takođe, kako se navodi, "nalazi se na temeljima ranije trinitarne crkve iz XI i XII veka, a svoju savremenu formu crkva je stekla nakon rekonstrukcije od strane srpskog kralja Milutina (1307), koji joj je promenio ime, posvetivši obnovu svetici".

"U XVIII veku pretvorena je u džamiju, a u crkvu vraćena 1912. godine, piše Edi Šukriju, u Crkva Svete Prende Prizren", piše Koha.

"Crkva Svete Petke ne pripada samo Srbima"

Koha navodi da su o crkvi Svete Petke data različita mišljenja pre arheoloških iskopavanja 1950-1952. Tako je F. Mesenel napisao da crkva pripada starom vizantijskom periodu, dodaje se.

Arhitekta Đ. Bošković je, kako piše Koha, priznajući prisustvo stare trinitarne crkve u vreme kralja Milutina, ponudio dve verzije nekadašnje crkve u odnosu na građevinske radove u 14. veku.

Prvo je kralj Milutin zatekao vizantijsku crkvu u potpunosti srušenu te je obnovio tu vizantijsku crkvu od starog temelja, dok su drugi delovi dodati sredinom četrnaestog veka, piše Šukriu.

"Ova crkva nosi nekoliko različitih imena koja su se koristila u različitim periodima i jezicima tokom života crkve, a to su: albanski: Sveta Prenda, Sveta Prena/Šeneprena, Sveta Petka, Grčka crkva; Srpski: Sveta Petka, Sveta Bogorodica, Ljeviška; Turski: Džuma Džamia", naglašava Koha.

Navodi se i da su "različiti nazivi crkve Svete Petke istovremeno izraz njene antike i kulturnih slojeva svetog objekta, uvek čuvajući osnovni naziv crkve, Sveta Prenda-Sveta Petka".

"O postojanju prethodne crkve svedoči i natpis postavljen u istočnom delu crkve, u kome je zapisano: Obnovio od temelja kralj Stefan Uroš, zet grčkog kralja Andronika Paleologa", dodaje se u tekstu.

"Prisvajanje od strane Srba srednjovekovnnih arberijskim spomenika na Kosovu"

Kako se navodi, arheološka i arhitektonska istraživanja sproveo je istraživač S. Nenadović tokom 1950-1952 i utvrdio je tri faze gradnje: ranovizantijska bazilika, vizantijska bazilika iz 13. veka i obnovljena crkva 1306/07.

"Na karti Stefana Dečanskog stoji: 'Crkva Svete Prene (Sveta Petka) postoji od vremena drevnih kraljeva'", citira Šukriju.

Istraživač S. Nenadović, koji je godinama radio na njenoj restauraciji i konzervaciji, prema Šukriju, ističući prisustvo starijih fragmenata i spomenika ranog hrišćanstva, kaže: "Još je stariji hram, jer istraživanje nije sprovedeno do te mere da možemo biti sigurni da ispod ove stare crkve nema još starijih temelja", prenosi Koha.

Koha piše i da J. Jastrebov takođe potvrđuje činjenicu da ovaj manastir "pripada predsrpskom vremenu".

"U vezi sa rekonstrukcijom crkve Svete Petke na temeljima neznabožačkog hrama, treba primetiti da arhiepiskop Danilo naziva kralja Miluta 'graditeljem i obnoviteljem propalih i porušenih hramova'. Činjenica o postojanju prethodne crkve je i natpis u kome je napisano: 'Iz temelja obnovio kralj Stefan Uroš'", navodi Koha.

"Srbija 'štiti' crkve i manastire na Kosovu jednostranom interpretacijom"

Prema arheološkim i istorijskim istraživanjima Šukriju, potvrđuje se da je razvoj crkve Svete Petke u Prizrenu imao devet faza i zaključuje da je ovaj hram postojao i pre rimskog perioda do danas. Tokom osmanske vladavine, 1756. godine, crkva je pretvorena u džamiju, ističe Koha.

"Od tada se hram Svete Petke zvao džamija Fatiha sultana Mehmeda. U narodu je bila poznata kao Džuma džamija (Petak džamija). 1912. godine, nakon ulaska srpske vojske u Prizren, džamija je ponovo pretvorena u crkvu", zaključuje Koha.