Kako ispraviti urbanističke greške

Leskovac je pet godina nakon oslobođenja od Turaka dobio prvi urbanistički plan. Zašto se to skrivalo posle Drugog svetskog rata, pa su tako mnoga vredna zdanja i građevine iz doba procvata Leskovca porušena ili zaklonjena višespratnicama, kako se mogu ispraviti urbanističke greške, istraživala je Donka Petković, arhitekta.

Velelepna palata čuvenog leskovačkog industrijalca Sotira Ilića dominirala je centrom grada. Uz nju, u Ulici Radoja Domanovića, i kuće leskovačkih trgovaca i bankara. Već predugo u senci stambenih zgrada.

Sunce ih nije ogrejalo skoro sedam decenija, zapravo od prvog posleratnog urbanističkog plana 1948. godine koji predviđa totalnu rekonstrukciju grada na Veternici. Plan-drama kaže arhitekta Donka Petković, koja je više od tri decenije sakupljala podatke, dokaze ali i hrabrost da progovori o nepravdi o kojoj se ćutalo:

„Leskovac je bio izgrađen, moderan i, za to vreme, evropski opremljen grad. U jednom trenutku reći ne. To nije bio uređen grad već je građen spontano i mora da se primeni totalna rekonstrukcija.Taj trenutak je doneo veliku nepravdu Leskovcu.”

Prvi urbanistički plan Leskovca izradio je 1882. godine nemački inženjer Vilhelm Bader. O tome u Donkinoj knjizi izvod iz leskovačkog Glasnika, za originalom još traga.

Knjigom „Leskovac, biografija grada” autorka polemiše, poziva ljude iz struke na razmišljanje i dijalog, predlaže rešenja za ispravljanje grešaka:

„Da se naprave prodori tamo gde je neophodno i potrebno bez investicija da bi se olakšao život, kretanje i prolazi.

Istoričar Veroljub Trajković pozitivno ocenjuje istraživački rad Donke Petković i njenu knjigu o Leskovcu iz drugog ugla:

„Bez obzira na to što se ova žena nikada nije bavila istorijom već samo urbanističkim uređenjem i planiranje, ona je izazvana, jer je sve vreme gledala kako propada ta arhitektura, urbana,građanska duša Leskovca.”

Bogato opremljena biografija Leskovca na dvesta strana u izdanju Istorijskog arhiva koja je pokrenula mnoga pitanja, lavinu komentara ali i veliko interesovanje građana za primerak knjige iz koje će učiti buduće generacije.