Proboj Solunskog fronta – juriš koji niko nije mogao da zaustavi

Juriš koji više niko nije mogao da zaustavi - tako se i 102 godine kasnije opisuje podvig srpske vojske koji je nagovestio kraj Velikog rata.

Već prvog dana pešadija je probila 11 kilometara fronta. Na prvoj liniji bile su šumadijska divizija sa Stepom Stepanovićem na čelu i dve francuske divizije.

Za 45 dana borbe srpska vojska je prešla oko 600 kilometara potiskujući neprijatelja i oslobađajući zemlju.

Prvog dana novembra srpska zastava se ponovo zavijorila i u Beogradu.

"To je kulminacija tih strašnih, tragičnih borbi koje su trajale nešto više od dve godine na Solunskom frontu", ističe istoričar Dejan Ristić.

Za sve vreme boravka na Solunskom frontu, poginulo je oko 9.000 srpskih vojnika, dok je tokom proboja stradalo nešto manje od 700.

"Kada jedna nacija, odnosno jedna generacija da najviše što može da dâ, apsolutnu žrtvu, sopstveni život zarad oslobođenja domovine i svog naroda, to su simbolički izuzetno važni momenti u istoriji koji pokazuju koji su to vrhunci u tragičnom, junačkom aspektu i u nekom drugom mirnodopskom periodu, stvaralačkom aspektu koje jedna nacija može da dosegne tokom svog dugog istorijskog trajanja", navodi Ristić.

Trajanje priprema za proboj meri se mesecima - od januara do sredine septembra te 1918. na Solunskom frontu vladalo je zatišje u borbama.

Taj period iskorišćen je za planiranje završne ofanzive.

U međuvremenu, za komandanta Solunskog fronta postavljen je francuski general Franše d'Epere.

Miloš Vojinović sa Balkanološkog instituta ukazuje da je za vreme trajanja Prvog svetskog rata to bila najsloženija borbeno-taktička situacija u kojoj se srpska vojska našla.

"Francuska je bila zadužena za prenaoružanje Srbije, dok je Engleska bila jednim delom zadužena za dodeljivanje uniformi. Tako da imamo jednu neobičnu kombinaciju - srpska vojska po prvi put ima šlem francuske proizvodnje, ali sa ugraviranim grbom Kraljevine Srbije, obično su košulje i bluze bile plave po ugledu na francusku vojsku, dok su pantalone bile zelene po ugledu na britansku vojsku", objašnjava Danilo Šarenac sa Instituta za savremenu istoriju.

Istu uniformu nosili su i vojnici Maroka, Rusije, Italije, Senegala i Indokine, koji su se borili na strani saveznika.