Izložba "Mumija" – mali roman jednog života

Dok je služio u konjici kraljeve garde, Momčilo Vuković Birčanin (1911-1984), gardista i padobranski oficir u Vojsci Kraljevine Jugoslavije i lični sekretar kralja Petra Drugog Karađorđevića imao je nadimak Mumija.

Izložba Željka Markovića, koju je Istorijski arhiv Kraljevo organizovao zahvaljujući saradnji sa Istorijskim arhivom iz Užica, otvorena je u svečanoj sali Gradske uprave u Kraljevu.

Ona sadrži malo poznate i do sada neobjavljene fotografije i dokumenta iz Birčaninove kolekcije.

Prema rečima autora izložbe, koji je i direktor užičkog Istorijskog arhiva, on je 2006. godine prilikom boravka na Tenerifima upoznao Joanu Mari Her, Nemicu, poćerku pokojnog Momčila Vukovića Birčanina, sekretara kralja Petra Drugog.

"Arhivsku građu sam u decembru 2017. doneo u Srbiju. Prošlog meseca, iz te arhivske građe premijerno je otvorena izložba u Užicu. Ona na određeni način ilustruje i sudbinu Srbije kroz život Momčila Vukovića Birčanina u 20. veku. Izložba je metafora svega što se Srbiji dešavalo u 20. veku, zato što priča počinje od Momčilovog oca Dragoljuba Vukovića kome je kum bio gardijski general Petar Živković", otkriva Željko Marković.

U knjizi "Deca komunizma", podseća Marković, autor Milomir Marić piše o Mustafi Golubiću koji identifikuje sve likove koji su učestvovali u Majskom prevratu 1903. godine, samo ne zna ko je sahranio Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin.

"To je bio upravo Dragoljub Vuković i tu činjenicu saznajemo iz dnevnika i knjiga Momčila Vukovića Birčanina. Po očevim zaslugama, najverovatnije i po svojim ličnim kvalifikacijama, Momčilo Vuković dobija posle Vojne akademije čin potporučnika i služi u konjici Kraljeve garde. Potom 1935. godine biva prekomandovan u ratno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije, a 1939. godine postaje komandant prve i jedine padobranske jedinice u ratnom vazduhoplovstvu Kraljevine Jugoslavije", podseća autor izložbe.

Zahvaljujući izloženim fotografijama i dokumentima, posetilac izložbe može da vidi život u predratnom Beogradu, život garde, ali i život srpske emigracije.

Momčilo Vuković je bio osnivač i doživotni urednik glasila i časopisa Beli orao koji je okupljao oko sebe srpske migrante i viđenije ljude koji su u tom glasilu publikovali svoje radove. Momčilo je objavio i nekoliko knjiga koja govore o znamenitim ličnostima iz srpske istorije i značajnim događajima.

Fotografije i dokumenta izloženi su na trideset i pet panoa.

"Čini mi se da o značaju same izložbe mnogo govori i to što je prestolonaslednik Aleksandar prihvatio poziv da dođe i otvori ovu izložbu na kojoj neke fotografije i dokumenta nisu nikada i nigde objavljeni. Pozivamo sve Kraljevčane da dođu i pogledaju izložbu koja će biti otvorena u Svečanoj sali Gradske uprave do 25. novembra", istakla je Vesna Milojević, direktorka kraljevačkog Istorijskog arhiva.

Momčilo Vuković Birčanin do 1935. služio je u Konjici Kraljeve garde. Te godine unapređen je u čin kapetana i postavljen za starešinu prve i jedine padobranske jedinice Ratnog vazduhoplovstva u vojsci Kraljevine Jugoslavije. Početkom Drugog svetskog rata zarobili su ga Italijani, u čijem logoru se nalazio do 1943. kada je predat Nemcima. Oslobođen je 1945. godine, mršav i iznuren, "pravdajući" time nadimak Mumija koji je dobio još na Vojnoj akademiji.

Posle rata Momčilo je najpre bio oficir za vezu pri britanskom vojnom guvernemanu u nemačkom Bremenferdeu, a zatim je postavljen za oficira za vezu u 30. britanskom korpusu u Hanoveru, pri jugoslovenskoj Kraljevskoj misiji. Krajem 1945. Momčilo se prebacuje u Pariz i počinje da radi kao dopisnik Američkog srbobrana i saradnik pariskog nedeljnika Tel Kel.

U Parizu je sreo kralja Petra Drugog koji je došao da obiđe jugoslovenske izbeglice. Kralj je Vukoviću, s obzirom na to da su se poznavali iz predratnog perioda, ponudio da mu bude privatni sekretar. Tri godine, sve do 1948. kada se kralj preselio u Ameriku, Momčilo Vuković Birčanin bio je kralju sekretar, odan saradnik i prijatelj. Tada su i nastale fotografije kralja Petra Drugog koje prikazuje ova izložba. Posle ovoga Momčilo se vratio u Nemačku i upoznao Petronelu Neli From, koja mu uskoro postaje supruga i saputnik do kraja života.

Prestolonaslednik Aleksandar, koji je u Kraljevo došao u društvu svoje supruge Katarine i susreo se i sa predstavnicima Udruženja "Kraljevina Srbija" i Kraljevskim krunama, otvorio je izložbu, podsetivši da je "istorijska bura Drugog svetskog rata poslala njegovog oca u izgnanstvo iz kojeg se nikada nije vratio".

"Na njegov lik i delo pale su laži i neistine, koje su najzad počele da se razotkrivaju, jer istina, ma koliko da je skrivana, uvek izađe na videlo. Ova dragocena izložba otima od zaborava bitne detalje naše istorije, a ja sam siguran da ćemo zahvaljujući izložbi svi saznati nešto novo" rekao je Aleksandar Karađorđević otvarajući izložbu.

Predsednik gradske skupštine Nenad Marković zahvalio se kraljevačkom Istorijskom arhivu što, kako je rekao, često iznenadi kvalitetnim izložbama i podseća na slavne trenutke srpske istorije.