Drvo iz vremena Nemanjića još raste na Kosmetu

U porti Pećke patrijaršije, tu gde su stolovali srpski patrijarsi i arhiepiskopi, okupljali učeni teolozi, vrsni književnici i daroviti umetnici, više od sedam vekova, raste i rađa crni "šam" dud.

Kao prirodna retkost, prvi put je stavljen pod zaštitu 1957, a od 1993. je, kao dobro od izuzetnog nacionalnog značaja, u prvom stepenu zaštite.

Pretpostavlja se da ga je posadio arhiepiskop Sava Drugi, sinovac Svetog Save, polovinom 13. veka, a da je sadnicu duda doneo iz pokrajine Šam u današnjoj Siriji.

Pod njegovim krošnjama, 1690. godine Arsenije Čarnojević je održao Sabor, na kome je odlučeno da srpski narod krene u veliku seobu ka Vojvodini.

Dud je ostao da čeka i čuva svetinje. Polovinom dvadesetog veka, stablo mu je, posle udara groma, puklo, ali su se iz poleglih grana razvile nove krošnje.

Šest vekova posle sadnice šam duda, u Veliku Hoču, u Metohiji, stigle su jerusalimske relikvije, u kuću Hadži Siminu: ikone, sedefni krstovi i sveće.

Sve to se i danas čuva u "jerusalimskoj sobi", u kući od ćerpiča, koja je spomenik kulture pod zaštitom države. 

Jelena Spasić iz Velike Hoče ukazuje da se tamo nalazi ikona, doneta iz Jerusalima 1865.

"Moj čukundeda je tada išao sa svoja dva brata, to je veliko blago naše porodice. Čuvamo, prenosimo dalje, ono što je nama preneto sa kolena na koleno, jer to je naša istorija, to je naša prošlost, to je naša vera, i to je ono što smo mi", kaže Jelena Spasić.

Poput zelenih grana "šam" duda u manastirskom kompleksu, na obali Pećke Bistrice, i jerusalimska soba i selo koje čuva zavet predaka, odolevaju vekovnim iskušenjima i novim životom obećavaju trajanje.