Svečano u Sremskim Karlovcima – 170 godina od Majske skupštine

Sa proglasom u rukama, u Karlovcima se okupilo između šest i osam hiljada Srba, čije odluke će postati njihov budući politički program. Utvrđene su granice Srpskog Vojvodstva, Josip Rajačić proglašen je za srpskog patrijarha, a Stevan Šupljikac za vojvodu.

"Majska skupština se zbila kao rezultat političkih dešavanja koja su potresla celu Evropu 1848. godine. Evropa je još živela u stegama feudalizma i ljudi su tražili slobodu i politička prava", kaže direktor Arhiva Novog Sada, istoričar Petar Đurđev.

Ove ideale, i to za sve narodnosti koje su živele u Vojvodstvu, ugradili su u Ustav Vojvodovine srpske.

"Tada su prvi put jasno definisana i objavljena nastojanja Srba za autonomijom", ističe predsednik Vlade AP Vojvodine Igor Mirović.

Odluke na Majskoj skupštini Srbi donose u trenutku kada Ugarska, pod vođstvom revolucionara Lajoša Košuta propagira snaženje nacionalnog identiteta Mađara.

"Želja da se izgradi jedna drugačija Mađarska, koja će pod idejom državnog, političkog naroda nametnuti mađarski identitet svim ostalim narodnostima u želji da se očuva teritorijalna celovitost i, sa druge strane, Srbi koji sebe percipiraju kao oslobodioce Južne Ugarske, kao narod koji je podneo najveće ljudske i imovinske žrtve u borbi protiv Osmanske imperije i u krvi stečene privilegije nisu želeli da daju", objašnjava Đurđev.

Veoma brzo dolazi do žestokih sukoba Srba, uz pomoć dobrovoljaca iz Kneževine Srbije i Mađara. Iako su odneli nekoliko značajnih pobeda, Srbi, pored toga što ostaju bez nezavisnosti i političke slobode gube i veliki broj stanovnika.

Ali gube i svoj centar – Novi Sad, kada Mađari sa tvrđave razaraju dve trećine Novog Sada najviše u njegovoj istoriji.

Sukob je prekinula Rusija, koja je na poziv Bečkog dvora potukla Mađare, a austrijski car Franjo Josif, Patentom iz 1849. proglašava Srpsku Vojvodinu i Tamiški Banat i stavlja tačku na srpsko proleće u Austrougarskoj.

"Može se slobodno reći ono što je pisano u istoriji, da je ono čime su Mađari bili kažnjeni – Srbi su bili nagrađeni, to jest da niko nije dobio ništa", priča Đurđev.

Nedavno je simbolično u sva tri dela Vojvodine završena javna rasprava i datum kada se prisajedinila Srbiji biće proglašen za njen Dan, a posebno će se obeležavati i Majska skupština.

"U toj opštoj dekonstrukciji u vreme komunizma nije se baš moglo govoriti o ovim datumima, osim u uskim naučnim krugovima. Čini mi se da se na ovaj način vraćamo korenima", ukazuje Mirović.

U dvorištu Arhiva Vojvodine gradi se muzej Prisajedinjenja, koji će biti otvoren 25. novembra, na 100 godina od ovog događaja.