Srpsko kolo na Uneskovoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa

Odluku o upisu kola na Uneskovu listu doneo je 7. decembra 2017. godine Međuvladin komitet za očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa, na svom 12. redovnom zasedanju koje se održava na ostrvu Čedžu, u Južnoj Koreji.

Kolo je najrasprostranjenija igra na teritoriji cele Srbije, a pored srpskog pravoslavnog stanovništva, koje ga smatra obeležjem nacionalnog identiteta, izvode ga i druge etničke i konfesionalne zajednice.

Najstarije verzije moravac i kukunješ zabeležene su na teritoriji centralne Srbije u drugoj polovini 19. veka.

"Upis elementa na Uneskovu listu značajan je ne samo zbog toga što će ovaj segment nematerijalnog kulturnog nasleđa postati međunarodno vidljiviji, već i zbog toga što će različite zajednice jasnije uvideti da dele zajedničko nasleđe, podstaći ih da u većoj meri komuniciraju i budu spremne da učestvuju u zajedničkim aktivnostima, programima i projektima za očuvanje i prenošenje elementa", navodi Etnografski muzej na svom sajtu.

Takođe, kako se navodi, upis elementa njegovim nosiocima, a naročito mladim ljudima, omogućava da shvate važnost sopstvene tradicije i da se posvete očuvanju elementa i sopstvenog nematerijalnog kulturnog nasleđa.

O aktivnom prisustvu kola, što je jedan od važnih kriterijuma koje je potrebno ispuniti za upis na Uneskovu listu, svedoči veliki broj formalnih i neformalnih edukativnih programa koji se organizuju u institucijama kulture i brojne manifestacije na kojima se kolo izvodi kao deo zvaničnih takmičarskih i revijalnih programa.

Kolo se izvodi i kao spontana aktivnost okupljenih učesnika, kao što je na saborima u Guči i u Topoli, ali i na privatnim proslavama – svadbama, rođenjima, krštenjima, proslavama punoletstva, maturama.

Za prepoznavanje značaja kola u društvu, kao i za njegovo vrednovanje kao dela žive igračke prakse u Srbiji, od posebnog značaja je činjenica da je učenje osnovnih elemenata igre deo formalnog sistema obrazovanja.

Edukacija o kolu je uključena u programe muzičkog i fizičkog vaspitanja za osnovne i srednje škole, a vrlo često je prisutna i u vrtićima.

Na nivou visokog obrazovanja, ono je predmet proučavanja ne samo obrazovnih i naučnih institucija koje se bave izučavanjem tradicionalnih narodnih igračkih i muzičkih formi, već i onih institucija koje obrazuju buduće stručnjake za rad u školama i rad sa mladima.

"Ipak, prenošenje u okviru porodice, na privatnim okupljanjima i kroz vršnjačku edukaciju je dominantan način prenošenja elementa. Kao deo porodičnih i privatnih okupljanja, izvođenje kola je zajednička aktivnost, u kojoj učestvuju svi članovi domaćinstva, od najmlađih do najstarijih, te se znanja i veština igranja kola prenose kroz neposredno učestvovanje, u okviru porodice, srodnika, zajednice, među vršnjacima", navedeno je na sajtu Etnografskog muzeja.

Procedura za upis na Uneskovu listu pokrenuta 2015. godine

Na osnovu odluke Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe u decembru 2015. godine, započeta je procedura za upis kola, koja je u Nacionalni registar upisana u junu 2012, pod nazivom kolo u tri, kolo u šest, na Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.

Centar za nematerijalno kulturno nasleđe pri Etnografskom muzeju u Beogradu pripremio je, u skladu sa postavljenim standardima u pogledu sadržaja i tehničkih karakteristika, nominacijski dosije koji je u martu 2016. godine Ministarstvo kulture uputilo u proceduru usvajanja.

Dosije je pripremljen u saradnji sa predlagačima elementa za Uneskovu listu, Fakultetom muzičke umetnosti; Ansamblom tradicionalnih igara "Kolo" i Centrom za istraživanje i očuvanje tradicionalnih igara Srbije.

Izrada nominacijskog dosijea ostvarena je uz učešće pojedinaca, lokalnih zajednica, institucija, nevladinih organizacija, stručnih udruženja, koji su kroz prikupljanje i potpisivanje pisama saglasnosti, obezbeđivanje video ili foto dokumentacije, aktivno doprineli izradi nominacijskog dosijea.