Godišnjica početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji

Prve bombe pale su na Beograd u 6.30, dok je većina stanovnika još spavala. Nemački bombarderi su istog dana, u četiri navrata, razornim i zapaljivim bombama zasuli grad, a oko 16 časova iz pravca Rumunije doletelo je tridesetak zloglasnih bombardera, "štuka", iz kojih se pucalo po kolonama izbeglica, dok su panično napuštale razoreni grad.

Avioni su poletali sa aerodroma iz Beča, Graca i Arada. Tadašnja prestonica Jugoslavije ponovo je napadnuta 11. i 12. aprila. Napadi su trajali i noću, a na grad je izručeno 440 tona smrtonosnog tovara.

Tačan broj žrtava nikada nije precizno utvrđen. Na spisku poginulih u Beogradu, koji je tada imao 370.000 stanovnika, vodi se 2.274 građanina, dok neke procene govore o blizu 4.000 stradalih.

"Bilo je mnogo tih malih skloništa gde su se sklanjali ali skloništa su bila gađana kao da je bilo dojavljeno gde su", kaže predsednik Udruženja "6. april" Stevan Stojanović.

Grad je pretrpeo neprocenjivu materijalnu štetu. Potpuno je razoreno 714 zgrada, teže oštećeno 1.888 zgrada, a delimično oštećeno 6.829, među njima i zgrada Starog dvora, čija je kupola srušena.

Gađane su gusto naseljene četvrti, bolnice, Učiteljski dom, Kalenić pijaca, železnička stanica, Glavna pošta, zemunski aerodrom. U porti Vaznesenjske crkve pobijeno je i ranjeno nekoliko stotina civila, a više stotina građana stradalo je kada je direktno pogođeno gradsko sklonište u Karađorđevom parku.

Potpuno je uništeno zdanje Narodne biblioteke Srbije na Kosančićevom vencu, podignuto 1832. godine. Bila je to jedina nacionalna biblioteka koja je namerno napadnuta i uništena tokom Drugog svetskog rata. U požaru posle bombardovanja nestao je ceo fond sa 350.000 knjiga, uključujući i srednjovekovne spise neprocenjive vrednosti.

Biblioteka je imala i zbirke turskih rukopisa, više od 200 starih štampanih knjiga od 15. do 17. veka, starih karata, gravira, umetničkih slika i novina, kao i sve knjige štampane u Srbiji i susednim zemljama od 1832. godine.

Dokumentarni film o istoriji i stradanju Narodne biblioteke Srbije biće premijerno prikazan večeras u 20.30 na Drugom i Satelitskom programu.

U pitanju je oko pola miliona bibliotečkih jedinica, od kojih je spasena samo jedna jedina pukim slučajem, zato što se tog dana našla van zgrade na Kosančićevom vencu. To je nenadoknadiv gubitak ne samo kada govorimo o kulturnoj baštini, već i kad govorimo o znanju i informacijama koje su bile sadržane u toj prebogatoj zbirci", rekao je istoričar i scenarista filma Dejan Ristić. 

Do napada na Kraljevinu Jugoslaviju došlo je posle vojnog prevrata i demonstracija 27. marta protiv Trojnog pakta, koji je dva dana ranije sklopila tadašnja vlada Cvetković-Maček.

Otpor paktu sa silama Osovine razljutio je Nemačku, jer je poremetio planove o napadu na Sovjetski Savez, pa je istog dana, na osnovu Hitlerove naredbe, u operativnom štabu Nemačke armije doneta odluka (Direktiva 25) da se, osim Grčke, i Kraljevina Jugoslavija uništi kao država.

Komanda nemačke Četvrte vazdušne flote razradila je plan napada pod nazivom "Kaznena odmazda", kojim je predviđeno i bombardovanje Beograda, a operacijom je komandovao general Aleksandar Ler.

Braneći slobodno nebo Beograda, poginulo je 11 pilota Šestog lovačkog puka, kojima se grad odužio sa velikim zakašnjenjem, tek 1997. godine, otkrivanjem spomenika na Zemunskom keju kod Hotela "Jugoslavija".

I Kraljevo je napadnuto 6. aprila, a u napadu na Niš, 8. aprila, poginulo je oko 600 ljudi.

Jugoslavija je kapitulirala za samo 11 dana, a kralj i vlada napustili su zemlju tri dana ranije. Zemlja je raskomadana i podeljena između Nemačke, Italije, Mađarske i Bugarske, s tim što su Srbiju okupirale Hitlerove snage.

Sedam dana pre nego što je okončana invazija, 10. aprila 1941. godine, uz podršku Musolinijeve Italije, proglašena je Nezavisna Država Hrvatska, sa ustaškim vođom Antom Pavelićem na čelu.

Prema podacima prof. dr Dragoljuba Živojinovića, u Aprilskom ratu stradalo je oko 20.000 ljudi.

Sociolog Ratko Božović smatra da se vrednost antifašizma osporava "jer smo kratkog pamćenja" i zato što ne postoji kultura sećanja.

Kad bismo se setili da je 50 miliona stradalo u Drugom svetskom ratu od te zločinačke i rasističke ideologije, onda bismo očigledno malo drugačije gledali na našu poziciju koja se veže za antifašizam, a, konačno, kakav je to naš identitet, ko smo mi bez antifašizma, bez borbe protiv fašizma", ističe Božović.