SPC protiv najave osnivanja HPC

Informativna služba eparhije dalmatinske saopštila je da je vest da je u Zadru najavljeno osnivanje takozvane Hrvatske pravoslavne crkve (HPC) izazvala uznemirenost kod sveštenstva i pravoslavnih Srba u Hrvatskoj.

Eparhija dalmatinska apelovala je na "organe pravne države i nadležna ministarstva Hrvatske, da zaštite objekte i imovinu Srpske pravoslavne crkve, kao i naše vernike od eventualnog uznemiravanja i napada, što su neki od čelnika ovoga fantomskoga udruženja najavili".

Zajednica koja okuplja nešto više od 400 vernika i koja se naziva Hrvatska pravoslavna crkva predstavljana je juče u Zadru, a prema rečima njenih predstavnika, cilj je oživljanje rada HPC iz vremena Drugog svetskog rata, kao i okupljanje pravoslavnih vernika koji ne žele da se poistovećuju sa Srbima.

Iguman Jelisej Lalatović, kao jedan od inicijatora, ocenio je da će hrvatska država i javnost obnavljanje Hrvatske pravoslavne crkve doživeti kao duhovnu potrebu jednog dela stanovništva i u njoj spoznati "faktor mira".

Eparhija dalmatinska se iskreno nada da "ovo udruženje, koje se vezuje za najmračniji period novije istorije Hrvatske, zbog svog otvoreno militantnog i proustaškog karaktera, neće moći da bude registrovano u nadležnim institucijama današnje Hrvatske, koja se nalazi pred vratima ulaska u Evropsku uniju", stoji u saopštenju.

Kako je navedeno, HPC je formirana 1942. u vreme fašističkog i ustaškog režima Ante Pavelića u Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH), kvislinškoj tvorevini nacistiških i fašističkih okupatora bivše Jugoslavije tokom Drugog svetskog rata.

"Tadašnji Pavelićev režim izvršio je genocid nad srpskim, jevrejskim i romskim narodom u NDH, a cilj fantomske HPC je bio da uništi svaki trag postojanja pravoslavlja i pravoslavnih Srba na ovim prostorima", navela je eparhija dalmatinska.

Uloga u NDH

HPC je u NDH osnovana posle prvog talasa genocida i pokatoličavanja Srba na području NDH kako bi se na nešto suptilniji način uništio njihov identitet kao Srba i vernika Srpske pravoslavne crkve.

Na njeno čelo doveden je ruski sveštenik Germogen koga su partizani nakon oslobođenja 1945. osudili na smrt, a sama HPC je ukinuta.

Na teritoriji NDH je, shodno podacima iz poslednjeg popisa u Kraljevini Jugoslaviji u iz 1931, bilo 2,1 milion ili više od 30 odsto Srba.

Između 1941. i 1945. u koncentracionim logorima ustaške vlasti NDH više stotina hiljada Srba je izgubilo život.

Eparhija dalmatinska je podsetila da SPC i srpski narod postoje već vekovima na prostorima Dalmacije, što najbolje potvrđuju i svedoče njene parohijske crkve i manastiri, koji su u najvećem broju podignuti od 13. do 15. veka i predstavljaju značajnu kulturnu baštinu, koja je pod zaštitom nadležnih institucija hrvatske države.

Veza sa Pavelićem

"Već prilikom objavljivanja sajta i programa udruženja u formiranju 'Hrvatske pravoslavne zajednice' postalo je izvesno da se ovo udruženje poistovećuje i organski povezuje sa ustaškim režimom iz vremena Ante Pavelića i HPC", dodaje se u saopštenju.

"Oni su, kao jedna neodvojiva celina, imali genocidni program uništenja i istrebljenja svih nehrvata u vreme zločinačke NDH, pa," ukazuje se dalje u saopštenju," formiranje tog udruženja jasno izaziva ljudsku strepnju pred mogućnošću ponovnog ostvarenja njihovog programa".

"Iza njega su u vreme Drugog svetskog rata ostali bezbrojni logori, stratišta i jame od kojih je svakako najzloglasniji i najveći logor istrebljenja - Jasenovac", navela je eparhija dalmatinska.

Prvo ustaška emigracija, a onda i ekstremna desnica u Hrvatskoj od 1990. zagovaraju formiranje HPC i ukidanje SPC koristeći se argumentacijom da u Hrvatskoj nema Srba, već hrvatskih pravoslavaca koji zapravo nisu Srbi nego Vlasi.

Hrvatska država, koja priznaje kanonski nepriznatu Makedonsku pravoslavnu crkvu i samozvanu Crnogorsku pravoslavnu crkvu, prilikom popisa stanovništva 2001. tolerisala je, a pojedini anketari čak i navodili, nacionalno izjašnjavanje kao pravoslavac.

Takvi nisu uvršteni u popis Srba u Hrvatskoj i nemaju nikakva kolektivna prava.