Navršila se 21 godina od stradanja Srba u "Bljesku"

Sa mosta u Gradiški, u Republici Srpskoj, danas je spušteno cveće u reku Savu povodom obeležavanja 21. godišnjice od egzodusa Srba iz zapadne Slavonije tokom hrvatske vojne akcije "Bljesak". Stradalima u egzodusu služen je parastos, a položeni su venci na spomen-ploču.

Ministar rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske Milenko Savanović ocenio je da je hrvatska vojska u akciji "Bljesak" nastavila sa onim što je započeto u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (NDH) u logorima Jasenovcu, Jadovnu, Gradini i ostalim srpskim stratištima.

On je istakao da srpski političari moraju biti svesni svoje istorije i da ne smeju dozvoliti da se Srbima ponove stradanja 20. veka.

"U orgijanju hrvatske vojske 1. i 2. maja (1995), iz zapadne Slavonije proterano je 15.000 Srba, 283 je poginulo, a svi ranjeni koji su se našli na putu, ubijani su hrvatskim tenkovima, maljutkama, avionima, a neki su čak i nožem dokrajčeni", rekao je Savanović.

Po njegovim rečima, Vlada RS će i dalje nastojati da pomaže Srbima izbeglim iz zapadne Slavonije i cele Hrvatske, navodeći da su Zakonom o pravima boraca Republike Srspke prava boraca iz bivše Republike Srpske Krajine u velikoj meri izjednačena s pravima boraca Vojske RS, ali da još postoje oni koji imaju problem da ostvare da prava.

"Postoji problem izgubljene ili uništene dokumentacija za određen broj boraca i pokušaćemo to da rešimo, jer ti ljudi su naš narod i naši borci, koji su se borili i ovde. Srpski korpus se ne sme deliti", kazao je ministar za boračka pitanja RS.

Predsednik Udruženja Srba proteranih iz Zapadne Slavonije Krsta Žarković rekao je da je prema popisu stanovništva iz 1985. godine u zapadnoj Slavoniji bilo oko 121.000 Srba, a da ih danas na tom prostoru ima svega oko 17.000.

"Gde smo bili 1996. godine što se tiče ljudskih prava u Hrvatskoj, tu smo i danas", rekao je Žarković.

Zahvalio je Republici Srpskoj, Srbiji i drugim zemljama u svetu koje su prihvatile Srbe iz zapadne Slavonije.

Tri velika egzodusa u zapadnoj Slavoniji 

Po njegovim rečima, Srbi u zapadnoj Slavoniji imali su tri velika egzodusa devedesetih godina prošlog veka. Prvi je bio 1. oktobra 1991. godine, drugi 22. decembra 1992. i treći 1. i 2. maja 1995.godine.

"Stradalo je ukupno 5.860 ljudi, a u poslednjih nekoliko meseci ekshumirani su posmrtni ostaci 141 žrtve koje se vode kao N. N. lica", naveo je Žarković.

Vence su položili ministar rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske Milenko Savanović, ministar prosvete i kulture Dane Malešević, izaslanik predsednika Republike Srpske Siniša Karan, izaslanik srpskog člana Predsedništva BiH Velimir Sakan, načelnik opštine Gradiška Zoran Latinović i generalni konzul Srbije u Banjaluci Vladimir Nikolić.

Vence su položili i predstavnici Udruženje Srba proteranih iz zapadne Slavonije, Dokumentaciono-informacionog centra "Veritas", Udruženja "Suza", Organizacije porodice poginulih i nestalih boraca i civila Republike Srpske i Boračke organizacije opštine Gradiška.

U egzodusu Srba iz zapadne Slavonije 1. i 2. maja 1995. godine ubijeno ili nestalo 283 Srba, od kojih 55 žena i 11 dece.

Iz Dokumentaciono-informacionog centra "Veritas" saopšteno je da je 1. maja 1995. godine 16.000 pripadnika hrvatskih oružanih snaga napalo 15.000 žitelja zapadne Slavonije, koja je bila pod zaštitom UN.

Narod zapadne Slavonije, pamteći stradanja Srba u Jasenovcu, zloglasnom ustaškom logoru iz Drugog svetskog rata, i u Pakračkoj Poljani, takođe zloglasnom "novoustaškom" logoru iz 1991. godine, krenuo je u egzodus spasavajući živote, podsećaju iz "Veritasa".

Na putu prema "mostu spasa" do reke Save sustizale su ih avionske bombe, maljutke iz helikoptera, topovske granate i snajperski meci, a ranjenici su gaženi tenkovskim gusenicama ili dokrajčavani noževima.

Po završetku akcije, Hrvati su pokupili 168 tela ubijenih Srba i pokopali ih uglavnom pod oznakom "nepoznat", od kojih su u poslednjih pet godina ekshumirani posmrtni ostaci 145 osoba iz grupnih i pojedinačnih grobnica, od kojih je 86 identifikovano.

Od ukupnog broja žrtava do sada je rasvetljena sudbina 127 lica, dok se među nestalima vodi još 156 lica, uključujući 65 civila, od kojih je 27 žena.

U ovoj akciji najviše su stradala dva sela sa pretežno srpskim stanovništvom, Medari sa 22 žrtve, uključujući 11 žena i troje dece, te Paklenica sa 20 žrtava, uključujući i bračne parove Kovačić, Panteliju i Vericu i Vukotić, Petra i Desanku.

Najteže je stradala porodica braće Vuković iz Medara, Ranko i njegova supruga Anđelija sa decom Goranom od 11 i Gordanom od 8 godina, kao i Milutin i njegova supruga Cvijeta i njihova ćerka Dragana stara 7 godina.

Oko 1.450 pripadnika Srpske Vojske Krajine je zarobljeno, većina na prevaru uz pomoć zaštitnih snaga UN, naglašavaju iz "Veritasa".

Odgovorni za akciju "Bljesak" na slobodi

Hrvatski sudovi osudili su veliki broj zarobljenih Srba na dugogodišnje kazne zatvore za svakovrsne ratne zločine, koje su izdržavali u zloglasnom zatvoru Lepoglava, a nekoliko desetina zarobljenika prošlo je višegodišnje specijalne torture u logoru "Lora" u Splitu.

Iz "Veritasa" ukazuju da su hrvatski generali Petar Stipetić, Luka Džanko, Marijan Mareković, Mladen Kruljac i brigadir Stjepan Gašljević, koji su po nalogu Franje Tuđmana, Gojka Šuška, Janka Bobetka i Imre Agotića, isplanirali i izveli akciju pod zvučnim nazivom "Bljesak", još na slobodi.

Haško tužilaštvo nikada o njima nije otvorilo intenzivnu istragu, ali je već 25. jula 1995. godine optužilo tadašnjeg predsednika Republike Srpske Krajine Milana Martića, zato što je 2. i 3. maja granatirao Zagreb usled čega je poginulo šest civila.

Za nepridržavanje "zakona i običaja koji regulišu vođenje rata", Haški tribunal osudio je Martića na 35 godina zatvora.

U junu 2006. godine hrvatsko tužilaštvo je odbacilo krivičnu prijavu za ratne zločine počinjene u ovoj akciji protiv generala Mladena Kruljca i vojnika Tomislava Abramovića, koji je po naređenju Kruljca snajperom usmrtio srpskog civila Miroslava Vučkovića uz obrazloženje da je to bilo "uobičajeno vojno postupanje u borbenom delovanju u ratnim operacijama".

Po drugoj krivičnoj prijavi za ratni zločin počinjen nad zarobljenim pripadnicima SVK, koju je 2012. podnele Inicijativa mladih za ljudska prava iz Zagreba, nadležno tužilaštvo još prikuplja informacije o žrtvama i počionicima.

U saopštenju se navodi da su hrvatski sudovi bili mnogo efikasniji u parničnom postupku po tužbi ćerki Milutina Vukovića, Radmile i Mirjane, za naknadu štete za ubistvo bliskih rođaka.

Sud je odbio njihovu tužbu uz obrazloženje da ubistvo njihovih roditelja i sestre nije ratni zločin već "ratna šteta", za koju država ne odgovara, uz obavezu da one državi isplate parnični trošak u iznosu od 24.500 kuna.