Da li je litijum zaslužan za otopljavanje odnosa između Australije i Kine

Kineski predsednik Si Đinping i australijski premijer Entoni Albaneze sastali su se 15. novembra na Baliju tokom trajanja konferencije "G-20", a Kanbera, u kojoj sada državom upravljaju njegovi laburisti, izrazila je želju da se odnosi između dve zemlje poprave, javljaju mediji u Istočnoj Aziji.

Reč je o prvom susretu lidera dveju zemalja u poslednjih pet godina, koji je, nesumnjivo, upriličen i zahvaljujući tome što se u kontinentu-državi u maju ove godine promenila vlast.

Tokom četiri godine vlade bivšeg premijera, liberala Skota Morisona, političko i ekonomsko trvenje između Australije i Kine dostiglo je razmere uporedive s Hladnim ratom. Obe države su kao špijune hapsile i proterivale državljane one druge, te jedna drugoj uvodile ekonomske sankcije - Australija je zabranjivala kineske investicije i kupovine u oblasti telekomunikacija i infrastrukture, dok je Kina uzvraćala uvodeći visoke carine i ograničenja na uvoz australijskih poljoprivrednih proizvoda i postavljajući prepreke za turističko putovanje i studiranje u državi na južnoj polulopti (RTS :: Visoka cena vernosti Vašingtonu, trvenje sa Kinom Australiju može skupo da košta).

Usijanje su izazvale Morisonove optužbe o odgovornosti Pekinga za izbijanje pandemije kovida-19, pravdanje naoružavanja u iznosu od čak 270 milijardi australijskih dolara pretnjom iz Pekinga i naročito pristupanje Australije, koja je već bila konstituent četvorostranog vojno-političkog saveza usmerenog na zauzdavanje rasta kineske vojne i političke moći u Indo-Pacifiku "Kvadrilateralni forum za dijalog o bezbednosti", u novi geopolitički savez sa Vašingtonom i Londonom posvećen pariranju Kini "AUKUS".

Prva velika odluka u sklopu tog saveza bio je dogovor o izgradnji osam skupih podmornica na nuklearni pogon za potrebe australijske mornarice, koje bi patrolirale širom zapadnog i južnog Pacifika (uključujući tu i Južno kinesko more na koje Peking polaže pravo) kao podrška američkim snagama i protivteža rastućoj kineskoj vojnoj moći (RTS :: Kuda ide Kanbera, novo zaoštravanje odnosa Australije i Kine)

Litijum kao faktor zbližavanja

Iza približavanja koje je ostvareno kroz sastanak dva lidera na Baliju, smatraju pojedini analitičari u azijsko-pacifičkom regionu, važan faktor je komplementarnost dve privrede kada je u pitanju litijum. S obzirom na brzo širenje automobila na električni pogon, litijum postaje esencijalna strateška sirovina koja bi mogla da ima značaj kakav je u proteklih sto godina imala nafta.

Naime, Kina je jedan od najvećih svetskih proizvođača električnih automobila i baterija za tu vrstu vozila - u prošloj godini kineske kompanije na čelu sa "CATL" su proizvele 56 procenata svih baterija za vozila na čisto električni pogon. U najmnogoljudnijoj zemlji sveta ove godine petina prodatih vozila će biti električna - njih oko šest miliona.

Kineske kompanije poput "Nio", "BYD" i "Vuling", prave velike zamahe u razvoju i masovnoj proizvodnji električnih vozila, pa se, recimo, predviđa da bi do 2025. godine druga ekonomija sveta mogla da u Evropu izveze čak oko 800.000 vozila na električni pogon.

S druge strane, Australija će, procenjuje tamošnje ministarstvo industrije, u 2024. godini proizvesti rekordnih 820.000 tona litijuma i na njemu zaraditi oko devet i po milijardi dolara. Ta država poseduje oko petinu poznatih rezervi litijuma u svetu i zahvaljujući visokoj razvijenosti rudarstva, odnosno, poodmakloj eksploataciji tog elementa kojeg nazivaju "novom naftom", trenutno drži preko 50 procenata svetskog tržišta. Vrlo je bitno to da ove godine svakog meseca između 94 i 97 posto australijskog izvoza litijuma odlazi u Kinu.

To, kao i činjenica da oko 40 odsto čitavog australijskog izvoza otpada na najmnogoljudniju zemlju sveta ili to da je ona već četrnaest godina najveći australijski trgovinski partner, realnost je koju vlada premijera Albanezea, čini se, želi da uvaži više od prethodnog režima. Prethodnici su nastupali, može se reći, previše samouvereno kada su u pitanju razne vrste verbalnih osuda na račun Pekinga, jačanje vojnog saveza sa SAD ili diskurs o umanjenju ekonomske zavisnosti od Kine.

I Peking, mada u njegovoj spoljnoj trgovini Australija ukupno gledano zauzima mali deo od oko četiri procenta, sve više je zainteresovan za normalizaciju odnosa sa Kanberom jer kineska preduzeća imaju značajan vlasnički udeo u australijskim rudnicima litijuma i novouspostavljenoj zajedničkoj kompaniji za proizvodnju solarnih panela i akumulatora "Soluna".

Kini bi pogodovalo ublažavanje ekonomskih tenzija s Australijom i zbog velikog tehnološkog pritiska koji poslednjih meseci trpi od Vašingtona. Naime, SAD nastoje da uspore i otežaju ekonomski razvoj Kine zabranom izvoza naprednih čipova koji sadrže američke tehnologije i komponente bez obzira na to u kojoj se zemlji proizvode, proglašavanjem litijuma za stratešku sirovinu koja potpada pod odredbe Zakona o odbrani i ubeđivanjem svojih vojno-političkih saveznika da učine isto kako bi se podigao zid protiv kineskih investicija u projekte u vezi litijuma.

Čipovi i litijum od suštinske su važnosti za proizvodnju električnih vozila, kompjutera, pametnih telefona i drugih savremenih uređaja, uključujući tu i oružje. Australija je, kao višedecenijski blizak saveznik SAD i Velike Britanije, sada nesumnjivo pod pritiskom da ogromne potencijale koje ima kada je u pitanju litijum u što većoj meri uskrati Kini.

Zato je u interesu Pekinga da okonča bar deo svojih ekonomskih sankcija protiv Australije i koliko-toliko normalizuje odnose sa tom državom da bi zaštitio svoje investicije u oblasti eksploatacije i tehnološke primene litijuma u Australiji.

Naročito u svetlu nedavnog nemilog događaja u Kanadi, gde je vlada kineskim preduzećima oduzela pravo koje su legalnim putem i po tržišnim principima stekle u tamošnjim kompanijama koje rade s litijumom pod izgovorom da je taj metal strateška sirovina od važnosti za nacionalnu bezbednost (RTS :: Kolac u srce globalizacije i vetar u leđa velikom ratu).