Tajlandske muke s pobunom islamskih separatista

Uglavnom nepoznato javnosti u Evropi, na jugu Tajlanda već decenijama manjim ili većim intenzitetom traje oružana pobuna muslimanskih separatista malajske narodnosti, koji zahtevaju otcepljenje krajnjeg juga te većinski budističke države.

U avgustu serija eksplozija je potresla tri tajlandske provincije s većinskim muslimanskim, malajskim stanovništvom na jugu države: Jala, Patani i Narativat. U njima je uništeno i oštećeno 17 prodavnica i benzinskih pumpi, uglavnom u vlasništvu etničkih Tajlanđana, koji su po verskoj pripadnosti budisti.

Odgovornost za te akcije, u kojima je poginula jedna osoba a povređeno sedam, preuzela je separatistička grupa Nacionalni revolucionarni front, poznata po skraćenici na malajskom jeziku "BRN", koja je objavila da je ciljala gigantski lanac samoposluga "Seven ileven" na benzinskim pumpama jer je on simbol tajlandskog kapitalizma i jer je doveo do bankrota mnoštva lokalnih prodavnica od kojih zavisi dobrobit čitavih porodica.

Analitičari smatraju da je grupa na taj način izrazila svoje nezadovoljstvo činjenicom da, uprkos realizovanom primirju i mirovnim pregovorima s vladom u Bangkoku, njeni članovi u egzilu nisu dobili imunitet od pravnog gonjenja koji bi im omogućio povratak u zemlju i da tajlandska armija nastavlja sa patroliranjem i pretresima automobila u regionu koji Malajci nazivaju Patani, a koji obuhvata pomenute provincije Narativat, Patani, Jala, kao i jug provincije Songla.

Duga borba za nezavisnost

Borba za autonomiju ili otcepljenje većinski muslimanskog regiona od Tajlanda počela je još daleke 1948. godine i vodile su je različite malajske grupe, ali je naročito eskalirala od 2004. godine, od kada se u južnom Tajlandu desilo oko 22.000 oružanih napada, uglavnom usmerenih na policiju, vojsku, škole i budističke monahe.

U njima je poginulo više od 7.300 ljudi a ranjeno oko 13.600, a u sukobe su se mešale i muslimanske organizacije iz inostranstva kao što je Džama Islamija, čiji je cilj više nego nezavisnost etničkih Malajaca stvaranje državnog aparata zasnovanog na islamskim religioznim principima.

Poslednjih godina pobunom dominira BRN, čija je najupadljivija akcija bilo podmetanje bombe u prestonici Bangkoku 2019. za vreme održavanja konferencije ministara spoljnih poslova Udruženja država Jugoistočne Azije "ASEAN".

BRN je u aprilu 2020. godine, na zahtev Ujedinjenih nacija, kako bi se omogućilo dostavljanje medicinske pomoći za borbu protiv kovida na jugu zemlje, prihvatila da obustavi neprijateljstva, i proteklih meseci je pregovarala s tajlandskom vladom.

Međutim, ona je, čini se, odlučila da se vrati oružanom delovanju nakon što je nedavno isteklo primirje upriličeno radi tih pregovora i održavanja budističkih praznika, verovatno i zbog toga što predstavnici vlade u Bangkoku nisu potpisali zvanični dokument o osnovnim principima mirovnih pregovora između dve strane jer bi to dalo izvesni legitimitet BRN-u.

Po mišljenju političkih komentatora u Bangkoku, tajlandska vlada strahuje da bi davanje težine BRN-u kao zvaničnoj pregovaračkoj strani moglo da dovede do internacionalzacije pobune na jugu zemlje, odnosno, uključivanja (mešanja) raznih stranih subjekata u pregovore.

Serija napada na lanac "Seven ileven", međutim, kao pritisak na vladu u Bangkoku da prihvati zahteve BRN-a, mogla bi da omete održavanje sledeće runde razgovora, koja je bila zakazana za oktobar.

Politička nestabilnost u Bangkoku

Borbu tajlandskih vlasti protiv pobunjenika može otežati unutrašnja politička borba u Bangkoku.

Naime, zemlja upravo prolazi kroz politički složen period jer je Ustavni sud Tajlanda, reagujući na peticiju koju su podnele opozicione partije, suspendovao premijera generala Prajut Čan-oču, koji je u avgustu 2014. stupio na kormilo države nakon vojnog udara, jer osnovni pravni instrument države nalaže da predsednici vlada ne smeju na toj funkciji provesti više od dva mandata, odnosno, osam godina.

Mada je Prajut ostao u vladinom kabinetu kao ministar odbrane, a njegovu funkciju predsedavajućeg vlade preuzeo zamenik premijera, moguće je da zemlju očekuje dosta političkog previranja u vezi toga da li su potrebni novi izbori, jer vojska zastupa tumačenje po kojem je Prajut Čan-oča zapravo stupio na dužnosti premijera tek 2019. godine kada su održani prvi parlamentarni izbori nakon vojnog udara, kada je u skupštini zvanično izabran, što bi mu omogućilo da ostane na čelu vlade do 2027.

Politički komentatori u budističkoj kraljevini, međutim, smatraju da bi moglo da prevlada tumačenje po kojem je Prajutov mandat kao novog premijera zapravo počeo 2017. jer je tada donet sadašnji ustav.

No, i eventualna stabilizacija političkih prilika u Bangkoku teško da može biti garancija za uspeh razgovora između vlade i malajskih pobunjenika na jugu Tajlanda, čini se, jednoj od nekoliko permanentnih neuralgičnih tačaka u svetu.