Da li bi Filipini pružili američkoj vojsci važnu stratešku pomoć u slučaju rata na Tajvanu

Politički komentatori u SAD mesecima spekulišu da će kineske vlasti krenuti u vojnu intervenciju na Tajvanu najkasnije do 2027. godine u kojoj bi se navršio treći i verovatno poslednji petogodišnji mandat predsednika Si Đinpinga za kojeg se očekuje da sledećeg meseca ponovo bude izabran na kormilo kineske Komunističke partije i države.

Po tom narativu koji se zasniva na proceni američkih bezbednosnih službi, predsednik Si je lider koji ima posebne emocije vezane za Tajvan jer je u mladosti obavljao dužnost zamenika gradonačelnika u petomilionskom gradu Sjamenu u provinciji Fuđijan, koji gleda na ostrvca pod tajvanskom kontrolom koja se nalaze na svega nekoliko kilometara od kineske obale.

Nakon posete predsedavajuće američkog kongresa Nensi Pelosi Tajvanu i vojne reakcije matice Kine, koja je mornaričkim i vazduhoplovnim snagama opkolila to pacifičko ostrvo sa 23 i po miliona stanovnika i održala vežbe bojevom municijom, u istočnoj Aziji se ubrzavaju trka u naoružavanju i pripreme za eventualni sukob oko Tajvana.

Najnovija kockica u hipotetičnom mozaiku eventualne bitke za to ostrvo je izjava filipinskog ambasadora u Vašingtonu Hozea Manuela Romualdeza, koji je medijima otkrio da je njegova zemlja spremna da američkoj vojsci ustupi na korišćenje vojne baze na svojoj teritoriji u slučaju kineske intervencije na Tajvanu "ako se proceni da je to potrebno za sigurnost" njegove države.

Gravitaciona sila Vašingtona

S obzirom na geopolitički položaj Filipina, nedavne izjave novog predsednika te ostrvske države i činjenicu da ona već razmatra koje kasarne bi se mogle dodati listi od pet filipinskih vojnih baza koje se ustupaju na korišćenje vojsci SAD, čini se gotovo izvesnim da bi u slučaju kineske intervencije na Tajvanu Manila odobrila angažovanje američkih snaga sa svoje teritorije.

Filipini se osećaju ugroženim aspiracijama Kine na vode Južnog kineskog mora i spore sa najmnogoljudnijom zemljom sveta oko suvereniteta nad delom akvatorije u njemu, pa bi stavljanje Tajvana, koji se nalazi samo par stotina kilometara severno od Filipina, pod kontrolu vlasti u Pekingu za Manilu značilo značajno slabljenje sopstvenog vojnog i političkog položaja u tom sporu.

Osim toga, eventualne kineska operacija opkoljavanja Tajvana mogla bi da oteža pomorske i vazdušne veze Filipina sa zemljama poput Japana ili Južne Koreje i tako posluži kao povod ili izgovor za tumačenje da je ugrožena bezbednost filipinske države, što bi bilo zeleno svetlo za američku armiju.

Dalje, 30. juna na funkciju filipinskog predsednika sa šestogodišnjim mandatom stupio je Ferdinand Markos junior, sin pokojnog diktatora koji je državom koja sada broji oko 108 miliona stanovnika vladao dve decenije, od polovine šezdesetih do sredine osamdesetih. 

Iako politički saveznik i bliski saradnik bivšeg predsednika Rodriga Dutertea, koji je zbog kritika o samovolji, gušenju opozicionih medija i masovnom kršenju ljudskih prava bio u zavadi sa Vašingtonom i zato nastojao da se ekonomski i vojno više približi Pekingu i Moskvi, mlađi Markos je u svojim javnim nastupima po stupanju na kormilo države nagovestio novo vojnopolitičko zbližavanje sa Vašingtonom i u julskom obraćanju naciji naglasio da neće predati "ni pedalj filipinske teritorije nijednoj stranoj sili."

To se tumači kao aluzija na teritorijalni spor sa Kinom i otklon od prokineske politike svog prethodnika, koji je u odnosima s najmnogoljudnijom zemljom sveta akcenat stavljao na ekonomiju, gurajući u drugi plan postojeće nesuglasice u vezi teritorija u Južnom kineskom moru.

Flipini su na prelasku iz 19. u 20. vek, nakon što je Vašington porazio Madrid u američko-španskom ratu i potom u krvi suzbio otpor filipinskih patriota, potpali pod američki kolonijalni jaram, kojeg su se oslobodili tek 1946. godine, po okončanju Drugog svetskog rata.

U posleratnim, hladnoratovskim uslovima, međutim, Filipini su ugošćavali američke trupe koje su funkcionisale kao brana protiv širenja komunizma, koji je u Jugoistočnoj Aziji zahvatio Vijetnam, Laos i Kambodžu, i štitile kapitalistički režim u Manili od levičarskih i islamskih pobunjenika unutar zemlje.

Američki vojnici ispraćeni su s Filipina posle raspada Sovjetskog Saveza i prihvatanja kapitalističke ekonomije u Kini, kada se učinilo da njihovo prisustvo više neće biti potrebno zbog ukidanja, odnosno, umanjivanja ideoloških razlika Zapada i Istoka, koje su direktno uticale i na vojnopolitički položaj i bezbednost Filipina.

Međutim, ta geografski razuđena zemlja, koja se sastoji od preko 7.600 ostrva, i nakon toga je nastavila da prima vojnu pomoć Vašingtona, održava zajedničke vežbe sa američkim snagama i na svojoj teritoriji drži njihovu municiju i opremu, te pruža logističku uslugu snabdevanja njihovim ratnim brodovima.

I ta višedecenijska istorija vojnog i bezbednosnog oslanjanja na Vašington, odnosno, kadrovske i sistemske veze koje su u tu svrhu razvijene između dve zemlje deluju kao gravitaciona sila koja Manilu privlači ka Vašingtonu.

Filipinska dilema – neutralnosti ili oslanjanje na Vašington

Čak i pod pretpostavkom da bi delovanje američke armije s filipinske teritorije bilo isključivo informaciono i logističko a ne borbeno, snabdevanje podacima o neprijatelju, oružjem, lekovima i drugim namirnicama koje bi na taj način bilo pruženo Tajvanu u slučaju eventualnog oružanog sukoba imalo bi veliki značaj za njegovu odbranu i doprinelo bi iscrpljivanju kineskih vojnih i ekonomskih resursa.

Američko angažovanje s teritorije Filipina posebno bi strateški bilo bitno u smislu da bi kineske vazdušne i pomorske efektive odvuklo na jug i odvojilo ih od snaga koje bi vršile glavne udare iz geografski i logistički manje zahtevnih pravaca.

Ipak, novi filipinski predsednik Markos izjavio je i da su cilj njegove spoljne politike uravnoteženi odnosi s dve velike svetske sile, SAD i Kinom, odnosno, neutralnost u uslovima njihovog suprotstavljanja.

To, postavljeno nasuprot gore navedenim činjenicama i argumentima koji idu u prilog saradnje s Vašingtonom po tajvanskom pitanju, dobro ilustruje bezbednosnu dilemu s nemalim ekonomskim reperkusijama s kojom se njegova država suočava poslednjih godina – nastaviti s vojnim oslanjanjem i otvorenim političkim priklanjanjem SAD ili, s obzirom na rast kineske ekonomske i vojne moći, pokušati da se zauzme relativno neutralna pozicija i održe dobri odnosi sa obe supersile.

Zato je i sama mogućnost kineske intervencije na Tajvanu nesumnjivo prava glavobolja za vlasti u Manili, dok bi stvarni vojni udar na tu kinesku provinciju koja se otela kontroli Pekingu mogao da ima duboke egzistencijalne posledice po Filipine.