Srbi i danas žive u Izraelu

Drugi srpski trag u Izraelu danas su dve kraljevske šume u severenom delu zemlje. Hiljade stabala eukaliptusa u čast kralja Petra Prvog od Jugoslavije, zasađeno je 1927, na desetogodišnjicu Balfurove deklaracije, koju je Srbija prva priznala. Nalazi se ispod Nazareta.

Dušan Mihalek, turistički vodič iz Izraela, poreklom iz Novog Sada, i njegova majka, našli su pre desetak godina polomljenu staru spomen-ploču i nekako je „zalepili". Tako je stajala dok nije postavljena nova, na centralnom mestu u toj spomen-šumi, za šta se postarao ambasador Zoran Basaraba (2011-2013).

Manje poznata je šuma kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića. Zasađena je 1937, posle atentata u Marseju, u znak zahvalnosti za odnos prema Jevrejima u našoj državi. Nalazi se prema Haifi, ispod planine Karmel.

Treći dubok srpski trag ostavili su naši ljudi tokom Drugog svetskog rata. Bili su to pripadnici Komande Jugoslovenske kraljevske vojske u izbeglištvu, članovi baze NOVJ i štićenici logora Prvog bataljona kraljevske garde. Poginuli i umrli Srbi su sahranjivani na savezničkom groblju u Haifi i Ramli.

Od decembra 1948. godine, kada je stvoren Izrael kao država Bliskog istoka, u nekoliko talasa uselilo se 7.500 Jevreja i Srba se iz Jugoslavije. Dolazili su na jevrejsku teritoriju najčešće iz Beograda, Vojvodine, poneko s Kosmeta. Određen broj doseljenika stigao je i iz konclogora Bergen-Belzena. Naselili su se najviše u Kidronu i Aderotu. Formirali su srpsku koloniju, Srpski muzej i ulicama dali srpska imena.

Po osnivanju Države Izrael maja 1948. godine posleratna Jugoslavija je bila među prvim zemljama koja je priznala Izrael, a odmah potom i uspostavila diplomatske odnose. Već 1949. godine Jugoslavija je otvorila diplomatsku misiju - poslanstvo u Tel Avivu, što su istovremeno učinile i izraelske vlasti otvaranjem poslanstva u Beogradu.

Kako su decenijama odnosi između SFRJ i Izraela su bili od šezdesetih godina zategnuti, jer je zvanični Beograd podržavao Palestinu i nesvrstane arapske zemlje, nije bilo većih migracija naših ljudi. Devedesetih godina prolog veka, kada su uspostavljeni dobra diplomatska i politička saradnja, a 1997. je otvorena naša ambasada u Tel Avivu.

Naši ambasadori u Izraelu od tada bili su Budimir Košutić, Mirko Stefanović, Krinka Vidaković Petrov, Miodrag Isakov, Zoran Basaraba i Milutin Stanojević, kome je lane istekao mandat. Danas od diplomatskog osoblja u srpskoj ambasadi su Mihajlo Tripić, konzul, Dušan Vujović, konzul i Milomir Isailović, izaslanik odbrane.

 Emigracija devedesetih 

Tih devedesetih godina došlo je do nove seobe Srba u Izrael. Emigrirali su tada ponajviše članova rastavljenih porodica. Žitelji ove zemlje su bili frizer Miroslav Stojčić, rodom iz Odžaka, Aleksa Blagojević, Mirko Barjaktarević i Sandra Janićijević iz Vojvodine. Na privremeni rad su otišli stručni kadrovi, sportskih radnici i studenati. Srpska kolonija imala je devedesetih godina 2.600 članova. Najpoznatiji među njima bili su rukometaši Novak i Bojan Butulija, kao i Dragan Đukić, tada trener izraelske rukometne reprezentacije.

U 21. veku seoba Srba je nastavljena. Uglavnom se radi o članovima porodica koje se spajaju, o poslovnim ljudima i radnicima na privremenom radu. Prema podacima Ambasade Republike Srbije u Izraelu danas boravi oko 1.500 državljana Srbije. Računa se da još stotine Srba iz drugih otadžbinskih zemalja boravi u ovoj jevrejskoj državi. Niko od njih nije stradao u sukobima palestinskog Hamasa i Izraelaca.

Među izraelskim Srbima poznati su Aleksandar Nikolić, počasni konzul Srbije, Goran Mekić, koji u Izraelu živi već 28 godina. Nikolić je biznismen i čuvar srpske tradicije u Izraelu. Lobista koji se bori protiv priznanja tzv. nezavisnog Kosova. Njegov Počasni konzulat se nalazi u Berševi, glavnom gradu najvećeg izraelskog distrikta.

Goran Mekić je čuveni humanista, koji organizuje akcije pomoći deci na Kosovu i Metohiji. U tim aktivnostima pomažu mu Sandra Janićijević i Srđan Zlatanović, kao i navijači crveno-belih i crno-belih iz Izraela.

Martina Savić se nalazi u Tel Avivu sa sinom i mužem, u kome živi i radi i glumica Tijana Kondić poznati lik iz filma "Nataša". Završila je studije filma u Beogradu, a danas radi za jednu produkciju u Tel Avivu.

"U Izrael sam se preselila, jer ovde imam familiju koja mi je velika podrška. Radim dva posla, držim plesne časove kubanske salse i radim projekte u produkciji. Nedavno sam završila veliki film jednog od najpoznatijih izraelskih reditelja. U pauzama između projekata pišem svoj izraelski dnevnik", kazivala je Tijana Kondić.

I Aleksa Blagojević je u Tel Aviv i Nataniji, ali kao sezonski radnik. Bio je prvo farbar u prestonici, koji je prefarbao jednu celu novu fabriku u sred plantaže narandži u Aškelonu. Ujutro od sedam, pa do sedam uveče. Potom je bio paker za pesticide, herbicide i druge otrove.

"I tu sam radio pod maskom, ali sam naknadno otkrio da je to, u stvari, gospodski posao", priznaje Aleksa Blagojević.

Srpski fudbaler Aleksandar Pešić teško je podneo ratno stanje u Gazi i napustio Tel Aviv i FK "Makabi". I preselio se ovih dana u Dubaji.

Pored Srba u Izraelu decenijam žive i članovi Udruženja Jevreja iz bivše Jugoslavije (Hitahdut Olej eks Jugoslavija). Jedan od članova je i gospođa Reli Pardo, rođene kao Rebeka Alfandari.

Predstavnici Ambasade Republike Srbije u Izraelu su joj uručili prvo uverenje o srpskom državljanstvu izdato u Tel Avivu. Gospođa Pardo je rođena 1929. u Beogradu i kao devojčica preživela je Holokaust, skrivajući se od nemačkog okupatora pomoću srpskih porodica. Zbog lične sudbine u brojim tekstovima domaće štampe nazvana je beogradskom Anom Frank. Godine 2014. napisala je memoarsku knjigu pod naslovom "To je bio samo piknik", u srpskom i hebrejskom izdanju, u kojoj svedoči o ratnim godinama i svom iskustvu.

Čuveni izraelski diplomata i humanista Arie Livne bio je srpski Jevrejin, srpski zet,
senator Republike Srpske, njen predstavnik u Izraelu, zastupnik Svetskog jevrejskog kongresa u Srbiji i Republici Srpskoj, osnivač Jevrejskog centra u Banja Luci i nezvanični lobista srpskog naroda tokom burnih devedesetih godina.

Rođen je 1921. godine u Budimpešti, u imućnoj jevrejskoj porodici. Kršten je kao Đorđe Vajs. Detinjstvo je proveo u Novom Sadu. Krajem 1941. ga roditelji premeštaju u Budimpeštu. Oktobra 1942. mađarski fašisti ga mobilišu u rudnik kod Bora, u istočnoj Srbiji, u kome su se kao prinudni radnici nalazili Jevreji iz Rumunije, Čehoslovačke i potkarpatskih delova Rusije. Majka mu je ubijena u Aušvicu, a otac preminuo odmah iza Drugog svetskog rata. Ovaj srpski zet i veliki jevrejski prijatelj Srba susretao se devedesetih godina sa predsednikom Slobodanom Miloševićem, sa Zoranom Lilićem, patrijarhom srpskim Pavlom, sa Miloradom Dodikom, tada premijerom Republike Srpske.

Najpoznatiji jevrejski Srbin u Izraelu, a i u svetu je mladi košarkaš Deni Avdija, koji sada igra u američkoj NBA ligi. Avdija je bio najbolji igrač reprezentacije Izraela koja je uzastopce 2018. i 2019. osvojila zlato na Evropskom prvenstvu. Njegova majka Šaron Arci je bivša košarkašica i atletičarka.

Avdija je sin legendarnog igrača "Crvene zvezde" Zufera Avdije i tako se i predstavio američkoj javnosti.

„Moj otac je Zufer Avdija, on je rođen na Kosovu i Metohiji, u Srbiji. Igrao je za jugoslovensku reprezentaciju i igrao je u Izraelu. Nikad mi nije bio trener, nismo se slagali na terenu. Promašio sam jednom nekoliko šuteva uzastopnih i rekao mi je kako nemam mentalitet šutera. Bio sam ljut, ali me je naučio da budem jači na terenu i da budem takmičar", bio je iskren Deni Avdija, danas ponos i Srbije i Izraela.