"Avala express XX" u punoj brzini pred srpskom publikom

Publika u sali „Raša Plaović" Narodnog pozorišta u Beogradu velikim apalauzom nagradila je članove Srpskog pozorišta: Milana Rusa, Branimira Đorđeva, Mitra Krkeljića i Gabora Lenđela, koji su u srpsku prestonicu doneli zvuke i boje Budimpešte, dok se sa pozornice čula škripa kočnica voza „Avala ekspres" koji je, upravo iz Beograda, dovodio neke nove stanovnike u mađarsku prestonicu.

Šibale su senke i svetla, najava sa razglasa staničnog perona mešala se sa zvukom klavijatura, gitare i harmonike, i muškim glasovima koji su dopirali kroz dim lokomotive. Joso je tražio Anu sa slikom u ruci na stanici Keleti, čuli su se opet dobro poznati stihovi pesama: „Profesorica Bambina", „Budimpešta", „Dubrovnik", koje su budile nostalgiju i podsetili nas na susrete i rastanke sa dragim ljudima, na đačke dane iz Srpskog kolegijuma u Budimpešti, stare ljubavi i neke gradove koji su se zauvek utisnuli u izmaglicu naših sećanja.

Odmah nakon predstave, dok su glumci još primali čestitke publike, prve utiske iz Beograda podelio je sa nama direktor Srpskog pozorišta u Mađarskoj Milan Rus:

"Ovde smo davne 1992. godine igrali „Emigrante", Joso Matoric i ja. Tada je direktorka bila gospođa Vida Ognjenović, a ona je tada bila i selektor „Sterijinih igara". Prošlo je 27 godina od tada, i izgleda da je za naša gostovanja dobro kada su žene na čelu ovakvih kulturnih institutcija. Sada je na čelu narodnog pozorišta gospođa Ivana Vujić, koja nas je izuzetno srdačno primila. Narodno pozorište iz Beograda uskoro dolazi u Budimpeštu u Nacionalni tetar, kod Atile Vidnjanskog, a svakako će nas posetiti i u našem pozorištu u Nađmeze ulici. Dogovorili smo i da se igra jedna monodrama Narodnog pozorišta u našem Tekelijanumu. Ovo je početak jedne divne saradnje, sklopićemo nova prijateljstva i nakupiti se dobre energije u našoj matici, kako bismo mogli da stvaramo nove dobre predstave na srpskom jeziku. Sa velikom radošću krećemo dalje put gradova u Srbiji, u kojima ćemo gostovati."

Predstavi je prethodilo otvaranje izlozbe posvećene ocu srpskog teatra pod nazivom „Joakim Vujić i dva veka pozorišta", koja je podsetila i na „Kreštalicu" - prvu predstavu na srpskom jeziku izvedenu pre više od dva veka u budimpeštanskoj Rondeli.

Izložbu je odvorio direktor Srpskog instituta u Budimpešti Pera Lastić, podsećajući na značaj kulturnog doprinosa Srba prečana sveukupnoj srpskoj kulturi i stvaranju srpskih kulturnih institucija:

"Ovu izložbu priredili smo još 2013. godine u Budimpešti povodom 200. godišnjice od prve predstave na srpskom jeziku, "Kreštalica", koja je u Pešti izvedena 1813. godine. Tom prilikom obeležili smo i 20 godina postojanja i rada Srpskog pozorišta u Mađarskoj. Važno je da pomenemo da je ova izložba posvećena i Joakimu Vujiću, začetniku teatra u Srba, koji je rođen u malenom gradiću Baja na jugu Mađarske, u srpskoj građanskoj sredini, koja je podarila mnoge umetnike i stvaraoce.

Prisutne ljubitelje pozorišta i kulture pozdravila je i vršilac dužnosti upravnika Narodnog pozorišta Ivana Vujić, koja je skrenula je pažnju posetilaca na, kako je rekla „uzbudljuvu izložbu sa retkim fotografijama i nizom podataka o pozorišnoj i kulturnoj istoriji i tradiciji".

Ivana Vujić je zahvalila svom „dalekom pretku Joakimu Vujiću, na tome što je čuva već više decenija".

"Ova divna izložba o dvestogodišnjici srpskog pozorišta uzbudljiva je i po tome što su predstavu „Kreštalicu" pre 200 godina igrali zajedno i Srbi i Mađari, na srpskom jeziku. Joakim Vujić tada je bio i reditelj, i producent, i impresario. Hvala prijateljima iz Mađarske, Mađarskoj ambasadi, Srpskom institutu na čelu sa Perom Lastićem, naravno glumcima Srpskog pozorišta koji se spremaju za predstavu, i svima vama koji ste došli da ovu izložbu pogledate. Ova izložba otkriva nam „naše lično ja", a bez našeg ličnog ja, nema dobrog pozorišta. Nedavno smo potpisali i izvanredan sporazum sa Nacionalnim pozorištem u Budimpešti i spremamo se da gostujemo na međunrodnom festivalu, u aprilu, sa Čehovljevim „Ivanovom"", rekla je Ivana Vujić i istakla želju da se podstakne ovakva vrsta otvorenosti kako bi se pokazalo kako se razvijaju naša pozorišta u svetu i kakao sarađuju sa svojim partnerima.

O programima koje u okviru manifestacije „Nedelje mađarske kulture" u Srbiji organizuje Mađarska ambasada, govorila je ataše za kulturu Mađarske ambasade u Beogradu, Zorica Rafajlović, a prisutna je bila i direktorka Mađarskog kulturnog centra Klara Sentđerđi.

"Mađarska kulturna diplomatija posvećuje posebu pažnju svojim južnim susedima u regionu Zapadnog Balkana i organizuje kulturne događaje velikih razmera. U oktobru 2018.g. je krenula višemesečna kulturna manifestacija „Nedelje mađarske kulture", koja traje do marta 2019.

Ova turneja po Srbiji i izvođenje predstave „Avala Express XX" Srpskog pozorišta u Mađarskoj deo su ove manifestacije", rekla je gospođa Rafajlović.

U ovom novom čitanju „Avale", glavnu ulogu maestralno tumači Milan Rus, koji podjednakom snagom dirljivo lirskim deonicama, ali i angažovanim stihovima koje izgovara, „probija rampu" i uvlači publiku u priču o jednoj generaciji, ili mnogim generacijama.

Od emotivnog Jose koji sa slikama u ruci traži Anu i stare „ortake" iz kolegijuma, dok peva poznate hitove iz „Avale" na svoj glumački način i svira različite instrumente, na zaprepašćenje publike, uz bravurozne glumačke transformacije, postaje stari vaspitač Dimitrije Krunić, ili u staničom bifeu ispija ogromne krigle piva, dok čeka voz koji kasni.

Odlično ga na sceni prate: glumac i umetnički sekretar Branimir Đorđev, koji u „Avali" igra jednu od svojih najzrelijih rola u poslednjih nekoliko godina, uz izraženo igračko umeće, kao i Mitar Krkeljić, koji se nakon nekih manjih i sve više većih uloga sigurnim korakom pozicionira kao neizostavni član Srpskog pozorišta.

Za klavijaturama je dugogodišnji prijatelj i učesnik brojnih projekata Srpskog pozorišta, Gabor Lenđel, a iako nije prisutan na turneji, na svakoj predstavi uvek je „prisutan" i Petar Milošević koji je poznate mađarske autore približio srpskim govornicima.

Kao majstor igre potpisan je Janoš Degi, a asistent režije je Katarina Pavlović Bači. Za tehniku je bio zadužen Bogdan Sabo, scena: Tibor Pragai, kostimi: Noemi Borbelj, recenzent: Eva Šišković.

Nakon izvođenja muzičke predstave AVALA EXPRESS XX u Beogradu, Srpsko pozorište u Mađarskoj krenulo je na svoju turneju po Srbiji, pa je srpska publika predstavu imala priliku da pogleda i u Lazarevcu, Kraljevu, Nišu i Kragujevcu.

Turneja je trajala od 3. do 7. marta, kada je okončana nastupom u Knjaževsko-srpskom pozorištu u Kragujevcu koje je i nosilo ime Joakima Vujića, pa je tako ova turneja ispisala svojevrsni krug, od Joakima u Budimpešti, do najstarijeg pozorišta u Srbiji, koje je osnovao upravo Joakim Vujić.