Potamnjene stranice istorije

Prisutne poštovaoce pisane reči pozdravio je na samom početku domaćin večeri dr Rajko Kornja uputivši hvalospevne reči o ovim knjigama i njihovim autorima, istakavši da su neiscrpni bunari saznanja i informacija iz kojih čitaoci mogu duboko da zahvataju nepoznate činjenice.

Obratio se pridošloj publici i počasni predsednik Saveza Srba prof. dr Slavomir Gvozdenović.

„Dolazite sa knjigama koje će obogatiti naša saznanja o srpskom rasejanju, reč je o dragocenim podacima za nas", kazao je Gvozdenović.

Zbog analitičkog pristupa knjige je pohvalio i generalni konzul Republike Srbije u Temišvaru Vladan Tadić.

Radovan Kalabić se našao u dvostrukom svojstvu, kao autor svoje prve trilogije i izdavač prve knjige Tihomira Barbulovića. Njegovom opusu posebnu draž daju tumačenja mnogih istorijskih događaja od 1804. godine do danas, potamljenih stranica istorije, počev od izdaje Karađorđa Petrovića, vožda Prvog srpskog ustanka.

Poruka ove knjige je da se kontrolom prošlosti ostvaruje kontrola budućnosti. Sećanje je najvažnija komponenta vladanja zato što ono oblikuje stavove, uverenja i vrednosti jedne nacije. Pošto pobednici pišu istoriju, smatra se da je Karađorđa ubio njegov kum Miloš Obrenović, a manje se zna da iza tog ubistva stoji Velika Britanija koju Kalabić smatra odgovornom za izazivanje turbulentnih vremena i previranja na Balkanu.

„Na taj način se navukao najveći gnev u narodu", naveo je Kalabić.

Kada je reč o Barbulovićevoj knjizi, Kalabić je rekao: „Nisam se ni jednog trenutka kao izdavač dvoumio da potpišem ovu knjigu, a naročito me je obradovalo kada je stigao predgovor Rajka Kornje koji je napisan u emotivnom, dirljivom i bratskom, a stručnom stilu, jer nije lako povezati sve te stvari." Kalabić je dodao i da je Barbulovićeva knjiga najtemeljnija po širini tematskog i istorijskog zahvata o Srbima u Skandinaviji.

Valorizujući Barbulovićevu knjigu epitetima i superlativima, Kalabić je reč ostavio samom autoru da otkrije skandinavske staze Srba.

 Krvave staze ka Skandinaviji

Za razliku od Srba u Rumuniji, u Skandinaviji Srbi nisu vekovima prisutni. Iseljavanje Srba na severno-evropsko tlo teklo je u tri talasa. Započeto je operacijom „Viking" 1942. godine. Naime, Nemcima je u okupiranoj Norveškoj bila potrebna radna snaga za izgradnju puteva i pruga nadomak ili iznad polarnog kruga za lakši transport trupa i opreme tokom planirane invazije na Sovjetski Savez. Za tu svrhu prebačeni su u Norvešku zatočenici „srpskih" koncetracionih logora Sajmište, Banjica, Crveni krst, Jasenovac i Šabac. Izdvojeno je 4.268 zatvorenika, među kojima su 3.841 bili Srbi. Smatra se da su poslati sa Balkana u okupiranu Norvešku da bi bili iskorišćeni kao robovska radna snaga i potom ubijeni.
Logori su oslobođeni 1944. godine. Mnogi su se vratili u Jugoslaviju, a neki su otišli u Švedsku. Njima su se čak pridružili i srpski logoraši iz Nemačke. To je začeće srpskog nastanjivanja u Skandinaviji, veli Barbulović.

Drugi talas počinje sa ekonomskom migracijom koja je počela šezdesetih godina. Barbulović u knjizi otkriva da se ta migracija sprovodila planski u dogovoru između vlasti skandinavskih zemalja i jugoslovenskih vlasti.

„Tada se tražila izdržljiva radna snaga koja bi mogla da radi na monotonim i teškim industrijskim poslovima", kazao je Barbulović i dodao da je tadašnji jugoslovenski Biro za zapošljavanje preporučivao mlade iz Istočne Srbije kao pogodne za „izvoz".

Rastući broj Srba doveo je i do osnivanja prve Crkvene opštine i parohije Srpske pravoslavne crkve u Švedskoj, u gradu Vesterosu, 1972. godine. Narasle verske potrebe prouzrokovale su da dođe do osnivanja Eparhije britansko-skandinavske koja broji 24 parohija, od kojih su 9 u Velikoj Britaniji, 10 u Švedskoj, po dve u Norveškoj i Danskoj i jedna u Finskoj.

Građanski rat u Jugoslaviji je bio uzrok za treći talas migracija. Tada dolazi najviše srpskog življa iz Bosne i Hercegovine. Međutim, njima je put u društvu bio znatno prohodniji u komparaciji sa prethodnim generacijama doseljenika zbog „uživanja" statusa izbeglica.

 Tajne temišvarske staze

Svaka migracija ima i svoje vitezove. Barbulović je na promociji u slučaju skandinavske migracije izdvojio ime Marka Milunovića Pipera, bogoslova, oficira Kraljevske vojske u Otadžbini, socijaldemokrate, političkog emigranta, pisca i novinara, koji je davne 1959. godine utemeljio list „Jugosloven", kasnije organ Udruženja socijaldemokrata iz Jugoslavije u Švedskoj i Zajednice jugoslovenskih socijaldemokrata u egzilu.

„Zašto sam baš danas izdvojio ovog čoveka? Zato što su mu Srbi iz Temišvara pomogli da spasi glavu nakon boravka u zatvoru jugoslovenske OZNA", otkrio je Barbulović. U Temišvaru se, naime, susreo sa velikom pomoći tadašnjih Srba bez kojih njegovo ime ne bi postojalo danas. Stanovao je kod Ane Čizmaš, na adresi Horija 32, u Mehali.

Jedno vreme Piper je boravio i u manastiru Bezdin, o čemu Barbulović više govori u samoj knjizi. Tamo je naišao na razumevanje igumana Pantelejmona i kaluđera Sergeja. Međutim, po savetu prijatelja napustio je Rumuniju iz Bukurešta transportom kojim su prebačeni banatski Nemci u Austriju. Tamo je boravio sledećih osam godina, nakon čega je dobio azil u Švedskoj.

U knjizi se navode i druga imena iz Temišvara koje je kasnije tokom života Piper spominjao, poput prote Slobodana Kostića, Milana Nikolića i Pavla Markovića, pojca Svetislava Ognjenovića i advokata Bogdana Miletića.