Hodočašće po epskoj Srbiji

Putovanje književnika Milisava Savića, po svetim mestima srpske epske poezije, i po mestima vlastitog detinjstva, putovanje je u epski putopis - u srce naše usmene i pisane epske istine. Savićev književni hod od kamena pa do epske svile, poput je vile, koja zida grad i gradi zadužbinu.

Savićevo celo književno delo je svojevrsna srpska zadužbina koja nam govori, ko nam je zadužbine gradio, sa kojom svrhom, od kog materijala, pa nam tako Epska Srbija i daje odgovor - ko smo i zašto smo?

U tom prostoru usmenog predanja imaginarne Srbije Milisav Savić nam rasčitava književnu, kulturnu i religijsku baštinu, našu tradiciju čvrsto umreženu i mestimično paučinastu, sve od nemanjićkih zadužbina, do naših dana.

Od buke i zaslepljujućeg bljeska, pomodnog evropejstva, nekima je epska Srbija po kojoj hodočasti Milisav Savić i danas nevidljiva golim okom, uprkos činjenici što je on nju otključao i širom otvorio istorijska vrata.

Knjiga Epska Srbija zbir je otmenog feudalnog poretka i usmenog umetničkog blaga, okupljanje i saborovanje najistaknutijih pojedinaca srpskog-epskog naroda, očuvanih do danas u knjigama epske Srbije, u kojima se toplina širi sa fresaka.

Putopisac Milisav Savić krenuo je hronološkim tragom epskih pesama, onako kako je to činio i Vuk Karadžić. Najpre je posetio manastire Nemanjićkog doba, koje u pesmi „Zidanje Ravanice" spominje Starac Raško (Petrova crkva, Đurđevi stupovi, Sopoćani, Studenica, Žiča, Devič, Pećka patrijaršija, Dečani, Bogorodica Ljeviška, Gračanica, crkva Trojica, Hilandar, Mileševa).

Milisav Savić nastavio je potragu i u moravskoj kosovskoj Srbiji (u Kruševcu, Prizrenu, Vučitrnu, Zvečanu, Skadru, Ravanici, Banjskoj i u crkvi Ježevici). Putopisac Savić je stigao i do Dalmacije, do Islama Grčkog, podno kule Janković Stojana. Specifičan je Savićev odnos prema tradicionalnom u literaturi:

„Sve je u književnosti eksperiment, otklon od starog i poznatog. Ali, da bi se eksperimentisalo, potrebno je dobro znati to staro i poznato".

Na polju srpske narodne književnosti, Savić pokazuje da tradicionalno u literaturi dobro poznaje i vrednuje. Milisav Savić u svom književnom delu ne zazire od srpskih, predačkih i svetskih literarnih autoriteta i oni su u njegovom delu predmet igre i preispitivanja.

Savić, uostalom i tvrdi, da srpski postpmodernizam ima najdublje korene u delu Dositeja Obradovića, Bore Stankovića, Andrića, Crnjanskog i Selimovića. Oni nisu samo temeljni literarni obrasci, već široki diskurs Savićeve proze.

Te, prave male studije uzbudljivih priča srpske istorije, Milisav Savić je spakovao s merom.
Savićevo literarno putovanje Dolinom srpskih kraljeva, kroz našu kolektivnu tvorevinu, jasno nam govori da je ona stvaralački čin darovitih pojedinaca.

U vremenu nedoba ljudske vrednosti se poništavaju, pa pokušaj da se dođe do smisla, često završi besmislom, što se jasno vidi u Savićevom književnom delu.

Milisav Savić je pokazao da književnost ne može nadomestiti istoriju, jer ona ima svoje heroje i svoje računanje vremena.

Kod Savićevog omiljenog junaka Banović Strahinje nema praštanja onoga što se oprostiti ne može. On se svemu nedoličnom opire. I takva jedna poruka sa ostalim, stavljena je u bocu i putuje po moru života, u nadi da će ih nekada neko pronaći, kako veruje Milisav Savić.

Savić je u mladosti bio glumac. Od glumačkog hleba kupio je prvu mašinu, na kojoj je prekucao svoje književne rukopise: Ujaka naše varoši, Mladiće iz Raške, u kojoj je Savić rođen, Ćup komitskog vojvode, Hleb i strah, Dolinu srpskih kraljeva, Ožiljke tišine, Epsku Srbiju.

„Nisam zažalio što sam se, pod stare dane, latio ovog hodočašća. Srbija, pesnička, veća je od bilo koje Srbije u istoriji. I u mnogo čemu je - prirodno - lepša od one stvarne. Pesnička Srbija se ne menja, kao takva ostaće zauvek, ova druga samo malčice liči na prvu. A i ona je lepa! Pogotovo u kombinaciji s onom pesničkom, koja je, u mom slučaju, ne odvojiva", kaže Savić.

O Milisavu Saviću, na tribini Kultura putem pošte, o njegovom književnom portretu, govorili su uvaženi profesori, doktori Ana Stišović Milovanović i Boško Suvajdžić. Oni su nam približili poetiku jednog od najvažnijih savremenih srpskih pisaca prof. doktora Milisava Savića.

Za osmišljeno traganje, kroz nacionalnu srpsku istoriju, Savić je za 50-tak godina stvaralaštva dobio brojne književne nagrade. Njegovi romani prevedeni su na desetak svetskih jezika.

Milisav Savić je afirmisao srpsku kulturu širom sveta i stvorio dela od izuzetnog nacionalnog značaja. U različitim ulogama na književnoj sceni aktivan je više od pola veka - izuzetan je romansijer, pripovedač, prevodilac, književni istoričar, urednik uglednih časopisa, direktor Prosvete u njenim najboljim danima, profesor na slavističkim katedrama svetskih univerziteta, na Londonskom, Njujorškom državnom univerzitetu, na Univerzitetima u Firenci i u Lođu.

Kod Milisava Savića, kao i kod njemu omiljenog pisca Miloša Crnjanskog, u životu vladaju i suprotstavljene i večne - univerzalne analogije, odnosi istinitog i prividnog, željenog i mogućeg, pojedinačnog i kolektivnog.

Sve je to zbijeno u višeslojnu Savićevu književnu građevinu.