Srbija i Grčka – 150 godina borbe za evropski Balkan

Autori postavke, koju je inicirao ambasador Republike Srbije u Grčkoj Dušan Spasojević, su muzejski savetnici dr Dušica Bojić i Nebojša Damnjanović, dok je dizajn postavke osmislio Rastko Šurdić, piše u saopštenju Istorijskog muzeja Srbije.

Izložba se realizuje pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja, a u saradnji sa Ministarstvom spoljnih poslova Republike Srbije.

Izložba je inspirisana značajnom godišnjicom - 150 godina od potpisivanja prvog ugovora između Srbije i Grčke 1867. godine od strane kneza Mihaila Obrenovića i grčkog kralja Đorđa I Gliksburga, koji je predstavljao temelj za buduću saradnju dva naroda, ali i osnov za konačno oslobođenje od viševekovne osmanske vladavine. Izložba nastoji da kroz arhivsku građu, brojne fotografije i portrete znamenitih ličnosti, koje su izuzetno doprinele učvršćivanju prijateljstva i saradnje dva naroda, što potpunije prikaže istoriju odnosa Srbije i Grčke u prethodna dva veka, od perioda borbe za oslobođenje od Osmanskog carstva do današnjih dana.

Pored navedenih materijala, posetioci će po prvi put u celosti imati prilike da vide dokumentarni film Požar u Solunu iz 1917 godine, deo fundusa Jugoslovenske kinoteke, koji je zabeležila okom kamere srpska vojska tada smeštena u Solunu.

Iako istorija srpsko-grčkih odnosa počinje još u ranom srednjem veku, tek krajem 18. i početkom 19. veka, sa stvaranjem uslova za oslobođenje od turske vlasti i uspostavljanje nacionalnih država, ponovo jačaju veze dva etnosa na crkveno-duhovnom, vojnom, kulturnom i privrednom planu.

Ovaj period su sa grčke strane obeležili velikani poput čuvenog pesnika i revolucionara Rige od Fere, grčkog junaka i učesnika Prvog srpskog ustanka Đorđa Olimpijadesa, poznatog u srpskoj tradiciji kao kapetan Jorgać, Konstantina i Aleksandra Ipsilantija i mnogih drugih. Srpska nacionalna revolucija (1804 - 1815.) i slavne ličnosti koje su je obeležile (vožd Karađorđe, knez Miloš Obrenović, Dositej Obradović i drugi) su i nadahnuli grčke vođe da se izbore za nezavisnost 1830. godine.

Drugu polovinu 19. veka obeležilo je potpisivanje značajnog ugovora o savezu 1867, a potom i Balkanskog saveza, koji je bio temelj za buduće sporazume i uspehe u balkanskim ratovima početkom 20. veka, a potom i za pobedu u Velikom ratu, kada su grčki narod i država, uz posebno zalaganje čuvenog grčkog premijera Elefteriosa Venizelosa, svesrdno pružili utočište za oporavak iscrpljene srpske vojske i civila predvođenih kraljem Petrom I i regentom Aleksandrom I Karađorđevićem.

Nakon Prvog svetskog rata, novoformirana Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, a potom i Kraljevina Jugoslavija i Grčka nastavljaju sa učvršćivanjem odnosa potpisivanjem niza bilateralnih protokola i sporazuma, među kojima se izdvaja Balkanski pakt formiran 1933. i 1934. između Jugoslavije, Grčke, Rumunije i Turske, koji ipak nije uspeo da zaštiti potpisnice u kriznim vremenima pred Drugi svetski rat.

Posle Drugog svetskog rata i sukoba sa sovjetskim blokom država 1948. otvorile su se mogućnosti za razvoj odnosa sa zemljama izvan komunističkog bloka, a samim tim i za svestrano unapređenje jugoslovensko-grčkih odnosa. O tome svedoči i potpisivanje Balkanskog pakta između FNR Jugoslavije, Grčke i Turske 1953, kao i brojni značajni sporazumi sklopljeni tokom zlatnog doba jugoslovensko-grčke saradnje pedesetih godina prošlog veka, od kojih mnogi važe i danas.

Realizaciju izložbe su pomogli Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Jugoslovenska kinoteka, Narodna biblioteka Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković, Filmske novosti i druge institucije.

Nakon prezentacije u Muzeju makedonske borbe u Solunu, izložba će sredinom oktobra ove godine biti postavljena u jednom od najreprezentativnijih objekata u grčkoj prestonici Atini, zgradi Megaro Muzikis.

Izložbu u Atini će otvoriti ambasador Republike Srbije u Grčkoj Dušan Spasojević zajedno sa direktorkom Istorijskog muzeja Srbije dr Dušicom Bojić. Posle toga će biti postavljena kao stalna postavka u zgradi Ambasade Republike Srbije u Atini.

Izložba predstavlja još jedan u nizu uspešnih projekata koje je Istorijski muzej Srbije realizovao u Grčkoj u okviru međunarodne saradnje.

U proteklom periodu Istorijski muzej Srbije realizovao je novu multimedijalnu stalnu postavku u Srpskoj kući na Krfu (2016), kao i gostovanje izložbe Sveti Sava Srpski u Muzeju vizantijske kulture u Solunu (2017).