Okrugli sto: Kako sačuvati i razvijati srpski jezik i kulturu u rasejanju

Na skupu čiji je domaćin bio Smer za srpski jezik i književnost ovog fakulteta, učestvovali su prof. dr Dragan Nikodijević, prorektor za nauku Univerziteta Džon Nezbit, narodni poslanik i književnik Aleksandar Čotrić, pesnik i vlasnik izdavačke kuće Arte Miodrag Jakšić, direktor Srpskog kulturnog centra u Budimpešti Milan Đurić, satiričari i urednici u Politici i Večernjim novostima Dragutin Minić Karlo i Bojan Ljubenović, glavni i odgovorni urednik Drugog programa Radio Beograda i književnik Radoman Kanjevac, urednik Srpske redakcije mađarskog radija Predrag Mandić, pisci iz Frankfurta Ljubiša Simić, Slavica Mastikosa, Ruža Mijović i Zlata Ikanović i, u ulozi domaćina, profesori državnog univerziteta u Budimpešti dr Aleksandar Urkom i dr Dragan Jakovljević.

Cilj organzatora skupa, Smera za srpski jezik i književnost državnog Univerziteta Etveš Lorand i Srpskog kulturnog centra u Budimpešti, bio je da se stručnom debatom na akademskom nivou, najpre utvrdi sadašnje stanje na polju učenja srpskog jezika i razvoja književnosti i kulture Srba u rasejanju, a zatim da se ukaže na mogućnosti, puteve i načine intenziviranja rada na očuvanju jezika i kulture, kao osnovnih odrednica identiteta jednog naroda.

Prema rečima dr Aleksandra Urkoma, šefa Smera za srpski jezik i književnost i Milana Đurića, direktora Srpskog kulturnog centra, okrugli sto je, takođe, imao za cilj i da stručnoj i široj javnosti prenese poruku da je potrebno izraditi program - manifest - za razvoj srpskog jezika i kulture, koji bi trebalo da sadrži teorijska načela i ponudi preporuke za poboljšanje institucionalne saradnje i dugoročni razvoj jezika, književnosti i kulture u našem rasejanju.

Na gotovo tročasovnom skupu, koji je protekao u vrlo aktivnom i konstruktivnom razgovoru i razmeni mišljenja i iskustava, utvrđene su značajne smernice i preporuke za kulturni razvoj Srba u rasejanju. Pored ostalog, utvrđeno je da danas ne raspolažemo sveobuhvatnim analizama stanja srpske populacije u rasejanju. Zavod za statistiku u Srbiji, na primer, ne raspolaže svežim podacima, niti pouzdanim statističkim pokazateljima načina praćenja razvoja kulture, umetnosti i drugih oblasti ljudske delatnosti, kako u samoj matici, pa tako ni u dijaspori.

Ukidanje Ministarstva za dijasporu u Srbiji delimično i reflektuje stav Matice po pitanju tehnika monitoringa stanja razvoja Srba u rasejanju, odnosno tehnika pružanja podrške na polju boljeg očuvanja identiteta, jezika i kulture uopšte.

Učesnici okruglog stola su bili saglasni u tome da se pozitivni primeri mogu dobiti u našem neposrednom okruženju i da bi stoga bilo od velikog značaja sagledati tehnike i rezultate drugih naroda u regionu u očuvanju i podršci razvoja svoje dijaspore, svog rasejanja.

Na okruglom stolu je naglašena važna uloga porodice, obrazovanja i matice. Na ova tri stuba treba da se zasniva koncept održivog razvoja jezika i kulture Srba u rasejanju. Porodica kao prvo i najprisnije okruženje u kojem se neguje i razvija srpska reč treba da predstavlja kamen temeljac u očuvanju identiteta. Obrazovne institucije na različitim nivoima, od predškolskog uzrasta, pa sve do akademskih studija, treba da ponude odgovarajući okvir, teorijski i praktični, u kojem se može očekivati očuvanje i neprekidni razvoj jezika i kulture Srba u rasejanju. Najzad, matica, kroz svoju kontrolnu ulogu, morala bi da poradi intenzivnije na sveobuhvatnoj kampanji, koja bi uključivala državne institucije, krovne organizacije dijaspore, sve obrazovne institucije dijaspore, kao i medije, koji bi objasnili i obrazložili srpskom narodu u rasejanju važnost učenja maternjeg jezika, i njegovu ključnu ulogu u očuvanju kulturnog identiteta, istaknuto je na ovom skupu.

Na okruglom stolu je bilo reči i o primeni modernih tehnologija u obrazovanju, uz pomoć kojih bi se u nastavu i obrazovne programe uključio znatno veći broj pripadnika Srba u rasejanju.

Naglašeno je, takođe, i da se metod podrške i uloge matice razlikuje od države do države. Domicilne države imaju različito zakonsku regulativu i različit pristup u svom odnosu prema manjinama. Stoga je potrebno da se pitanje srpskog rasejanja raščlani na različite grupe, na koje bi se primenjivale svrsishodne metode.

Kao zaključak okruglog stola, istaknuta je potreba da pripadnici srpskog naroda izvan Srbije mobilišu sopstvene snage i aktivnije se posvete radu na očuvanju i razvoju srpskog jezika, kao što se to radi u pojedinim institucijama i udruženjima u raseijanju, čiji su predstavnici ovom prilikom izneli svoja iskustva: Smeru za srpski jezik i knjižvnost Univerziteta ELTE, pojedinim školama koje nastavu izvode na srpskom jeziku, Srpskom kulturnom centru u Budimpešti, srpskim umetničkim i kulturnim udruženjima u različitim zemljama, medijima na srpskom jeziku i drugim subjektima društvenog života Srba izvan matice, pa tako i u Mađarskoj. Ostim tota, istaknuta je neophodnost da s još više naznači potreba za sveobuhvatnom nacionalnom kampanjom i većom brigom matice za ovo pitanje, koje je, po mišljenju učesnika skupa, ključno za opstanak Srba u rasejanju, kojh danas, kako se procenjuje ima oko četiri miliona.

Prema rečima organizatora, ovaj skup bio je prvi u nizu stručnih dijaloga na temu očuvanja i razvoja jezika i kulture Srba u rasejanju. Skupove slične ovom, koji je održan u okviru manifestacije Mesec srpske kulture u Mađarskoj, najavljuju i za sledeću godinu.