Hipokratija

Gost emisije je gospodin dr Bojan Žikić, profesor Odeljenja za etnologiju i antropologiju Filozofkog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Medicinska antropologija je jedna od disciplina iz okvira sociokulturne antropologije koja se bavi načinima doživljavanja bolest u različitim kulturama, i reakcijama na bolest u terapeutskom, psihološkom i društvenom smislu. Povrh toga medicinska antroplogija izučava vezu poimanja i tretmana bolesti sa kulturnim normama i društvenim poretkom. Može se reći da je predmet društvene antropologije ljudska patnja, odnosno sve ono što ljudi preduzimaju da bi patnju objasnili i smanjili, a što se čini kroz različite medicinske sisteme. Bolest nije samo fizički problem tela, već može uticati i na duh izazivajući društvenu i kulturnu reakciju, čak i onda kada to nismo u stanju da uočimo odmah. Zdravstveno ponašanje jeste deo kulture, jer na svoj način prepoznaje šta je bolest, kako se ona leči, gde će se obaviti lečenje i kako se ophoditi prema bolesnima. 

Medicinski sistemi u različitim sredinama predstavljaju sociokulturne proizvode koji određuju dominantno ili „zvanično" shvatanje toga šta treba podrazumevati pod bolešću i kako joj pristupati. Time je u predmetni inventar antropologije ušla i biomedicina, odnosno sistem medicinskih znanja i tehnika kojim raspolaže javno zdravstvo u savremenom svetu i koji predstavljaju osnov javne zdravstvene prakse, ali i zvaničnih medicinskih diskursa, pa čak i legislative u Evropi i Amerikama, između ostalog. Međutim, ne treba zanemariti nezvanično shvatanje bolesti i sisteme znanja koji nisu biomedicinski već, grubi nazvani, „primitivni". Oni zaslužuju proučavanje poput bilo kojeg drugog sociokulturnog fenomena jer pradstavljaju koherentnu isceliteljsku praksu uobličenih ideja o nastanku bolesti, proisteklih iz opšteg svetonazora pripadnika neke zajednice.

Biomedicina vidi telo i sopstvo kao različite i razdvojene stvari; bolest će biti bolest tela ili bolest psihe, duševna, mentalna bolest, kako god to nazvali. Međutim većina nezapadnh medicinskih sistema ne pravi logičku razliku između tela, uma i sopstva, odakle se na bolest gleda kao na nešto što pogađa celog čoveka, bez obzira na to da li je u pitanju fiziološki poremećaj ili odećaj teške nelagode izazvan nekim urokom. Društveni odnosi predstavljaju bitan činilac nečijeg zdravlja, odnosno bolesti. Dok je za biomedicinu telo neka vrsta izuzetno složenog mehanizma, ili mašine, za ostale medicinske sisteme ono je jedinstvo sopstva i društvenih odnosa, drugim rečima na njegov zdravstveni status mogu uticati postupci, činovi, želje i osećanja drugih, uključujući tu duhove i pretke. Telo često predstavlja mikrokosmos univerzuma.

Biomedicina posmatra uzročnike bolesti kao sve one činioce koji dovode do biološkog, fiziološkog, neurološkog ili anatomskog poremećaja. Ti činioci su prirodnog, odnosno fizičkog i biološkog porekla i na njih se deluje fizičkim, hemijskim i biološkim sredstvima. Svi ostali medicinski sistemi zasnivaju se na narodnom ili takozvanom laičkom shvatanju bolesti.

O problemima koji nastaju zbog konkurentskog odnosa laičkog i biomedicinskog shvatanja uzroka, toka i lečenja bolesti, više će govoriti naš dragi gost profesor Bojan Žikić.

Emisiju priprema i vodi Momčilo B Đorđević.