Hipokratija

Gost današnje Hipokratije je doktor Radivoje Radić, profesor istorije na Beogradskom univerzitetu i autor čuvene dvotomne monografije „Strahovi kasne Vizantije".

Uprkos činjenici da je u odnosu na antičku medicinu-vizantijsko lekarstvo doživelo određenu oseku, ne može se poreći da su vizantijski lekari na izvesnim poljima unapredili već postojeća znanja. Vizantince je pre svega interesovala praktična strana lečenja.. Otuda ne iznenađuje činjenica da vizantijska medicina nije znatnije unapredila teorijsku osnovu medicinske nauke jer se slabo bavila anatomijom, fiziologijom i patologijom. S druge strane, ona je u velikoj meri usavršila veštinu dijagnostike i terapije, kao i hiruršku operativnu tehniku, farmakopeju i farmaciju.
Bez obzira što su na bolesti mahom gledali kao na božju kaznu za počinjene grehe, Vizantinci su smatrali da se bolesti mogu suzbijati lečenjem. U Vizantiji je medicina bila uključena u školski program, pa su je tako uporedo sa takozvanim kvadrivijumom izučavali znameniti crkveni oci IV veka: Vasilije Veliki i Cezarije, brat čuvenog kapadokijskog teologa Grigorija Nazijanskog. Koristeći u praksi dostignuća antičke medicine, oni su dokazali ispravnost njenih osnovnih postavki. Međutim, vlastito iskustvo im je dozvolilo da unesu korektive u izučavanju čitavog niza pitanja, kao što su, na primer, simptomatika bolesti i farmakologija.
Vizantijski lekari su nasledili tradiciju grčko-rimske medicine, a autoriteti kakvi su bili Hipokrat i Galen uvek su predstavljali osnovne istočnike lekarskog znanja u carstvu Romeja. Dopušteno je napraviti i jednu komparaciju: ono što su značili Platon i Aristotel u antičkoj filozofiji, bili su Hipokrat i Galen u antičkoj medicini. Vodeći medicinski centar u ranoj Vizantiji, umesno je reći i čitavog Sredozemlja, bila je Aleksandrija a najčuveniji lekari Orivasije, lekar cara Julijana Otpadnika (361-363), Aetije iz Amide i Pavle sa Egine. S druge strane, uzajamni uticaji vizantijske i arabijske civilizacije - interakcija koja je bila plodotvorna za obe strane, dobro su poznati, kao i činjenica da je arabijska medicina delom oslonjena na antičku, grčko-rimsku tradiciju, dostigla veoma visok nivo. Savremeni naučnici naglašavaju da su Galenovi tekstovi, odnosno njihovi prevodi na arapski, veoma brzo našli svoj put u arabijskom svetu. Štaviše, pouzdano se zna da su arapski prevodi Galena, znatno kasnije, tj u XI i XII veku prevedeni na latinski i preko Italije i Španije postali dostupni naučnoj javnosti zapadne Evrope.
Pokrovitelj lekara u Vizaniji bio je Sampson Ksenodoh (Stranoprimac), lekar rodom iz Rima koji je u Carigradu utemeljio bolnicu za besplatno lečenje i koji se proslavio tako što je navodno molitvama iscelio bolesnog cara Justinijana I Velikog (527-565). Crkva je 27. juna praznovala prepodobnog Sampsona i toga dana su povorke Vizantinaca obilazile njegove mošti u prestoničkom hramu Svetog Mokija.
O Vizantijskim temeljima evropske medicine o kojima se ne zna onoliko koliko zuaslužuju, više će govoriti naš današnji, dragi i uvaženi gost profesor Radivoje Radić.

Emisiju pripremaju prof. dr Momčilo B. Đorđević i prof. dr Aleksandar Petrović.