Riznica

Protojerej, akademik, profesor dr Radoslav Grujić (1878-Zemun-1955 Hvar), teolog, pravnik, istoričar, arheolog... Posle završene Bogoslovije u Sremskim Karlovcima, na Univerzitetu u Beču studira prava, a 1919. na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu doktorira. Po završetku studija kratko radi kao profesor u Beogradu, a od 1920.  do 1937. boravi u Skoplju gde na novoosnovanom Filozofskom fakultetu predaje nacionalnu istoriju i u dva navrata biva dekan. U Skoplju profesor Grujić pokreće i uređuje "Glasnik skopskog naučnog društva", osniva Muzej Južne Srbije i pokreće njegovo glasilo. Godine 1927, na osnovu teksta, pronađene hrisovulje cara Dušana, uspeva da locira kod Prizrena mesto "izbugljene" vladarske, nekada, velelepne zadužbine-Manastir Svetih Arhanđela, koji su Turci sravnili sa zemljom, a od materijala ove svetinje u Prizrenu podigli raskošnu Sinan-pašinu džamiju. Zahvaljujući neumornom otkopavanju Radoslava Grujića iz ruševina, obraslih vekovima i šibljem, polako je izranjala sva monumentalnost carske zadužbine. Pronašao je više od 1600 delova kamenih ukrasa i skulptura, fragmente fresaka i raskošni podni mozaik. Ispod ostataka sarkofaga, na kome je u visokom reljefu bio predstavljen car s mačem u ruci, pronalazi zemne ostatke Dušana Silnog, koje je sa sobom nosio i kada se u Beograd vratio 1937. Po povratku u Beograd profesor Radoslav Grujić predaje istoriju na Bogoslovskom fakultetu i predano radi na prikupljanju materijala za muzejsku zbirku Srpske pravoslavne crkve, evidentira crkvenoumetničke predmete u zemlji i inostranstvu, a po otvaranju Muzeja postaje njegov prvi upravnik do 1948.godine. Tokom Drugog svetskog rata, aprila 1942. godine, dok ustaše na Fruškoj Gori pustoše srpske manastire, odnose sve dragocenosti, pale, on zahvaljujući ličnom poznanstvu i blagonaklonošću ljubitelja umetnosti, ratnog savetnika pri Upravnom štabu za Srbiju, majora dr Johana Albrehta fon Rajsvica, uspeva da obezbedi spašavanje i prenos moštiju - kneza Lazara, cara Uroša i despota Stefana Štiljanovića u Beograd. Posle rata, 1946, na zahtev Svetog Arhijerejskog Sinoda, sačinio je detaljni elaborat o načinu registrovanja i vraćanja odnetih crkveno-umetničkih predmeta koje su ustaše odnele u Zagreb i to je predato državnoj komisiji. Od 40 odnetih vagona dragocenosti, u Beograd su stigla, samo, 11 vagona. Celine koje su pripadale pojedinim manastirima i crkvama, kao ikonostasi, vraćeni su, tamo gde je bilo moguće, a ostali predmeti su deponovani u posebnim prostorijama Patrijaršije. Profesor Radoslav Grujić, do kraja života bavi se istorijom crkve, a sve vreme provodi u Muzeju Srpske pavoslavne crkve i biblioteci Patrijaršije. Iza njega je ostalo mnogo neobjavljenih naučnih radova. Umro je tokom lečenja na Hvaru 1955, a po ličnoj želji, posmrtni ostaci njega i njegove supruge, sa Novog groblja u Beogradu, preneti su u manastir Grgeteg na Fruškoj Gori.

U današnjoj Riznici govorimo o životu i radu protojereja, akademika, profesora Radoslava Grujića, teologa, pravnika, istoričara, arheologa, osnivača Muzeja Južne Srbije u Skoplju, prvog upravnika Muzeja Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, naučniku koji je otkrio i otkopao ostatke carske zadužbine, manastir Svetih Arhanđela kod Prizrena, tu pronašao zemne ostatke cara Dušana, a tokom Drugog svetskog rata, svojim ugledom, uz pomoć, nemačkog majora, barona Rajsvica, od ustaša spasio, i iz fruškogorskih manastira u Beograd preneo, mošti kneza Lazara, cara Uroša i despota Stefana Štiljanovića. O životu i izuzetnoj zaostavštini profesora Radoslava Grujića razgovaramo sa đakonom Vladimirom Radovanovićem, upravnikom Muzeja Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.

Autor i voditelj Dušanka Zeković.