Kojekuda, repriza

Biramo ipak da priču počnemo pre nešto više od hiljadu i po godina, tokom "zlatnog" 4. veka, a mesto radnje je "slavna i mogoljudna majka gradova" - Sirmijum, danas pitoma Sremska Mitrovica.

Carska palata u centru; uz nju i vezan sa njom, ogromni hipodrom, dužine oko 500 i širine 150 metara, najveća građevina rimske antičke arhitekture van Italije; kovnica novca u kojoj je - prema procenama stručnjaka - za samo šest godina, za kovanje nnzlatnika i zlatnih poluga potrošeno više od 2 200 tona zlata, ne računajući, dakle, srebrne i bronzane nominale; pozorište, amfiteatar, forum, terme...

Deset metara visoki lukovi akvadukta, koji je grad snabdevao pijaćom vodom sa 14 kilometara udaljenih fruškogorskih izvora; arkadno zasvođene i natkrivene glavne ulice gusto naseljenog grada, kojima prolaze, zaštićeni od sunca, kiše i snega, radeći ili u dokolici, rimski patriciji, plebls i puk, njih čak oko sto hiljada u vreme kulminacije moći Sirmijuma, u već pomenutom, zlatnom 4. veku.

Uzevši sve ovo u obzir, ne čudi podatak da je mnogim rimskim imperatorima bilo važnije da stoluju u Sirmijumu i u njemu steknu poverenje građana i vojske, nego li i u samom Rimu. Istorija beleži čak pet rimskih careva koji su se u Sirmijumu rodili, osam koji su u njemu boravili tokom svoje vladavine i najmanje dvojcu koji su u njemu i skončali živote.

Sirmijum i dalje postoji, u svoj veličini i raskoši, pokriven Sremskom Mitrovicom kojoj je poslužio kao jedinstven temelj, vidljiv samo delimično, ali dovoljno da bismo i mi, ljudi 21. veka mogli da shvatimo zašto su ga njegovi stanovnici toliko voleli i toliko bili ponosni na njega, odbijajući najpre da ga napuste i kada je bilo jasno da će grad pasti po naletima varvara i potom, napuštajući ga, u izbegličkim kolonama, obećavši da će se kad-tad vratiti.

Nisu se vratili. Ali mi mu se vraćamo - pričom koju nam je kazivala Tanja Jesretić, istoričarka umetnosti u Zavodu za zaštitu spomenika kulture u Sremskoj Mitrovici, koju vam prenose Mirjana Nikić i Elizabeta Arsenović.