Gosti iz prošlosti

Istorija grafita seže u daleku prošlost. Slikovne poruke lične i opšte prirode ostavljane su najpre na zidovima pećina, a sa razvojem pisma, i na zidovima mnogih naseobina o kojima se govori u istorijskim čitankama. Bilo ih je u Starom Rimu, Grčkoj, Egiptu, u Pompeji, Siriji...

Ponešto iz davnašnje domaće sužanjske zidne biblioteke zapisivao je u svom dnevniku od 1870. do 1906. godine Tanasije Tasa Milenković, pravnik, književnik, autor prvog srpskog kriminalističkog romana «Ponoć ili grozno ubistvo na Dorćolu» i načelnik policije....

„Putnikovu pesmu pred noć" Gete je napisao 7. septembra 1780. godine na zidu jedne lovačke kuće na brdu Gikelhan kod Ilmenaua u Tiringiji. Kao student u Strazburu svoje ime Gete je upisao, ili bolje reći ugrebao, u zid gornje platforme strazburške katedrale. A na prozorskom okviru jedne od odaja renesansnog zamka u Dornburgu kod Vajmara, zapisao je: „Od 7. jula do 12. septembra 1828. ovde je boravio Gete."

„Kilroy was here!" Ovaj grafit nastao je u američkoj vojsci za vreme Drugog svetskog rata i zajedno s vojskom osvajao je najpre evropske, a potom i neke druge zidove. Razlika je bila samo u tome da li su američki vojnici bili oslobodioci, okupatori ili stacionirani saveznici....

Naša istorija iz tog vremena ispisivala se na zidovima u duhu ideoloških fraza i odgovarajuće ikonografije, na ovdašnjim jezicima i oba pisma. Svi partizansko-komunističko-akcijaški grafiti su s vremenom ustupili mesto ocilima i patriotskim izjavama druge vrste, osim jednog, crvenoarmejskog, zaostalog iz jeseni 1944. - "Provereno - min njet".

Jedan od najpoznatijih likovnih grafita na Berlinskom zidu, post festum, 1990. godine naslikao je ruski konceptualni umetnik Dmitrij Vladimirovič Vrubelj. Bila je to reprodukcija fotografije socijalističkog bratskog poljupca sovjetskog i istočnonemačkog lidera, Leonida Brežnjeva i Eriha Honekera, snimljena 1979, za vreme proslave 30. godišnjice osnivanja Nemačke Demokratske Republike. Pored slike poljupca, Vrubelj je napisao: "Gospode, pomozi mi da preživim ovu smrtonosnu ljubav."

Upravnik dablinskog pozorišta Džejms Dejli 1791. godine opkladio se s prijateljima da će potpuno novu, besmislenu reč, uvesti u svakodnevni govor za jedan dan. Ono što se činilo nemogućim, domišljati Dejl postigao je tako što je skitnicama i uličnim dokoličarima podelio krede i rekao im da tokom noći na svakom zidu u Dablinu napišu izmišljenu reč "kviz"...

Istorija modernih grafita počela je ili u noći, a svakako u dubokoj ilegali, još krajem 60-ih u Americi, kada je neko, svoje ili izmišljeno ime Julio počeo da piše kao osoben potpis "Julio 204" po njujorškom metrou. Ili je to bilo sedamdesetih, kada je po vozovima počeo da se potpisuje čuveni Taki 183? U svakom slučaju, „to je bio početak razvoja novog vida likovne umetnosti u okviru ove kontrakulture, čiji su nosioci bili klinci sa ulice."

Autor i urednik emisije - Mirjana Blažić