Opere – Nikolaj Rimski-Korsakov: Kaščej besmrtni

Kaščej besmrtni je jesenja parabola u tri scene, kako ju je Rimski-Korsakova nazvao, alegorija o godišnjem dobu poput njegovih opera Snjegoručka ili Badnje veče. To je bila dvanaesta opera u opusu ovog ruskog autora koje je zasnovana na slobodnoj interpretaciji nekolicine narodnih bajki u kojima se pojavljuje figura večitog negativca Kaščeja.

Zli čarobnjak, zarobio je Princezu nesagledive lepote koja podseća na ovaploćenje kakve Vasilise Prekrasne. Iz sužanjstva je spašava Ivan Carević. Princ pronalazi mesto gde se krije tajna Kaščejeve besmrtnosti, odnosno način na koji ga može usmrtiti. Naime, Kaščej je svoju smrt sakrio u suzu svoje kćeri Kaščejevne, koju krasi izuzetna lepota, ali i okrutno i hladno srce. Ona se ipak zaljubljuje u Ivana Carevića koji uz pomoć olujnog viteza Burje-Bogatira uspeva da se oslobodi njenih čari. Čin milosrđa prelepe princeze budi uspavano srce Kaščejevne koja shvata da uzaludno voli carevića, a u njenim očima se pojavljuju suze. Nevidljivi glasovi objavljuju smrt Kaščeja, dok Kaščejevnu pretvaraju u žalosnu vrbu. Olujni vitez tada otvara vrata mračnog kraljevsta, a carević i prinzeca odlaze u svet proleća, ljubavi i svetla.

Zanimljiv je podatak da je u martu 1905. godine, posle krvavog obračuna sa revolucionarima, grupa studenata Petrogradskog konzervatorijuma pod rukovodstvom Aleksandra Glazunova, organizovala izvođenje Kaščeja besmrtnog kao omaž Rimskom-Korsakovu, koji je bio otpušten sa svog profesorskog mesta zbog podrške studentskom štrajku. Interpretacija dela u političkom ključu nije izostala - muzički dualizam hladne, neljudske hromatike i svetle, humanije dijatonike - za mlade protivnike režima predstavljao je nedvosmislenu metaforu. Izvođenje se tako pretvorilo u političke demonstracije koje je ugušila caristička policija. Ovo delo je tako dobilo revolucionarnu  auru koja ga je, i pored njenog dekadentnog harmonskog idioma, održala na repertoaru sovjetske epohe, tokom celog staljinističkog perioda.

Jednočinu operu Kaščej besmrtni Nikolaja Rimskog Korsakova slušaćete u izvođenju Orkestra i hora teatra Mariinski pod upravom Valerija Gergijeva. Naslovnu ulogu, koja je poverena tenoru, a ne basu ili baritonu kako bi italijanska operska tradicija nalagala, tumači Konstantin Plužnikov. Princeza je Marina Šaguč. Kaščejevnu tumači Larisa Djadkova. Ivan Carević je Aleksandar Gergalov, dok je olujni vitez Burja Bogatir Aleksandar Morozov. Snimak je ostvaren 1995. godine.

Urednica emisije Ksenija Stevanović