Luiđi Bokerini u Španiji

Posle stupanja u službu princa Luisa Antonija Hajmea 1770. godine, Bokerini je uživao u sigurnosti koju mu je ovo nameštenje pružilo. Bokerinijevi biografi ističu ovo kao prekretnicu u njegovoj karijeri i kao verovatni razlog zbog čega je odlučio da Španiju načini svojim novim domom. Neretko se sloboda i kreativnost Bokerinijevog rada u rezidenciji Don Luisa, smeštenoj u Boadilji del Monte, izvan Madrida, poredi sa položajem koji je Jozef Hajdn imao na dvoru kneza Esterhazija. O ovome najbolje svedoči čak petnaest opusa koje je Bokerini napisao u prvih pet godina službe, i to u raznorodnim žanrovima instrumentalne muzike: reč je o gudačkim trijima, kvartetima, kvintetima i sekstetima za flautu i gudače, te naposletku, simfonijama.

Žanr gudačkog kvinteta obeležio je Bokerinijev rad u službi Don Luisa: prvi opus koji je komponovao u prinčevoj rezidenciji u Boadilji del Monte bila je upravo zbirka gudačkih kvinteta opus 10, 1771. godine, a ukupno će ih u toku ove službe napisati čak sedamdeset. Bokerinijevi gudački kvinteti pisani su za ansambl koji uključuje dva violončela, a deonica prvog violončela - koji je bio instrument na kome su svirali kako Bokerini, tako i njegov mecena, Don Luis - neretko je tretirana solistički. Bokerini je svoje instrumentalne kompozicije redovno štampao u Parizu i ubrzo je zavredio reputaciju vodećeg kompozitora gudačkog kvinteta. Pariski kritičari posmatrali su Bokerinija kao svojevrsnog rodonačelnika ovog žanra, a posebno su isticali njegovu originalnost, neposrednost i uravnoteženost izraza, kao i ekspresivni tretman samog violončela. U Bokerinijevom opusu 10, Kvintet broj 4 ističe se kao najambiciozniji u zbirci i započinje kolorističkim laganim uvodom i ekstenzivnim sonatnim allegrom. Kvintet broj 6, koji zatvara zbirku, započinje pastoralom na mestu prvog stava, na koju se nadovezuje allegro maestoso, a završava se menuetom sa varijacijama.

Zanimljivo je da se u toku 1773. i 1774. godine Bokerini skoro isključivo posvetio kamernoj muzici za flautu i gudače. Nakon ambicioznih divertimenta za sekstet, dela iz opusa 19, pisana za flautu i gudački kvartet, Bokerini je označio kao quintettini, odnosno „mali kvinteti", ukazujući na svedenu formu u kojoj su osmišljeni. Sa izuzetkom poslednjeg kvinteta, reč je o jezgrovitim, dvostavačnim kompozicijama neposrednog izraza. Bokerini, međutim, ne napušta svoj tipično pun kamerni zvuk: deonice gudačkih instrumenata daleko prevazilaze puku pratnju solo flaute, a gusta faktura gudačkog stava sastavljena iz potpunih akordskih struktura neretko podražava fakture orkestarskih kompozicija. Karakteristične su i virtuozne deonice poverene violončelu. Šesti kvintet, koji zatvara zbirku, nosi naslov „Parovi" i koncipiran je kao deskripcija tradicionalne španske trke konja u parovima.

Srđan Atanasovski