Opere – Bertold Goldšmit: Beatriče Čenči

Istinita priča o Beatriče Čenči, koja je krajem XVI veka u Rimu učestvovala u ubistvu svog oca i zlostavljača Frančeska Čenčija, inspirisala je brojne umetnike tokom vekova. Za nastanak opere posebno je važna drama u stihovima Persija Biša Šelija iz 1819. godine Čenčijevi, koja spada u izuzetno uticajne tekstove zapadnog dramskog kanona, ali je zbog prikazivanja nasilja i incesta, ovaj tekst na sceni zaživeo tek tokom XX veka.

Frančesko Čenči je bio rimski plemić, prekog karaktera i razvratnog ponašanja, čija je nasilnost i beskrupuloznost bila nadaleko poznata. Bogatim darovima izbegavao je osude, a deo svojih dobara je darovao iz istih razloga crkvi. Kako nisu uspevali da se izbore sa njim kroz sudove, članovi njegove porodice su odlučili da se udruže i da ga ubiju. Tako su u porodičnom zamku, 1589. godine uz pomoć svojih vazala, druga supruga Lukrecija, ćerka Beatriče i sinovi ubili Frančeska i pokušali da prikriju svoj zločin, u čemu su im pomagali i prijatelji-saveznici. Naime, cela javnost je bila na strani počinilaca, ali je papski sud ipak doneo smrtnu presudu, bojeći se talasa ubistava unutar porodica. Lukrecija, Beatriče i njena braća surovo su pogubljeni 1599. godine na mostu Sant Anđelo, a njihovo imanje je konfiskovano i predato papi.

Bertold Goldšmit je o ovim događajima isprva saznao čitajući Stendalovu novelu, ali mu se mogućnost da Šelijevu dramu pretoči u operu ukazala tek 1949. godine kada se prijavio na operski konkurs u Velikoj Britaniji. Goldšmit je inače živeo u Engleskoj od 1935. godine, kada je napustio Nemačku zbog svog jevrejskog porekla. Godine 1947. postao je britanski državljanin, a jedno vreme se nalazio i na čelu nemačkog programa Bi-Bi-Sijevog međunarodnog radija. Do kraja života bavio se pre svega dirigovanjem i važio je za velikog stručnjaka za Malera, čak je savetovao Derika Kuka kako da dovrši Desetu simfoniju austrijskog kompozitora. Gotovo zaboravljen sve do 1987. godine kada su njegova dela počela da se ponovo izvode u Nemačkoj, Goldšmit je doživeo duboku starost i novi kreativni uzmah koji je trajao do njegove smrti 1996, kada je napunio devedest tri godine.

Opera Beatriče Čenči je bila njegova druga opera i jedna od četiri izabrane opere na pomenutom konkursu Britanskog Saveta za umetnost 1949. godine. No, obećano izvođenje se nije desilo i opera je prvi put postavljena tek 1988. godine koncertno u Londonu, odnosno tek 1994. na pozornici u Magdeburgu. Opera je napisana u pitkom, ali savremenom tonalnom ključu i može se smatrati delom neoromantičarskih tendencija u muzici XX veka. Sam Goldšmit ju je opisao kao „pravu belkanto operu", a delo se završava potresnim rekvijemom za dve pogubljene žene. Poslednjih godina Goldšmitova Beatriče Čenči je doživela višestruke postavke – od Bavarske državne opere, preko drezdenske Semperopere i Frankfurtske opere, do Opere iz Graca.

Urednica Ksenija Stevanović