Postistina u savremenom dobu – govori Duško Prelević (1)

Postistina ili istinoskrajnjivanje (istinoskrajnutost) jeste fenomen koji je u poslednjih nekoliko godina privukao pažnju mnogih filozofa, koji u tome obično vide pretnju deliberativnoj demokratiji. Ono što odlikuje doba postistine jeste to da je u javnoj sferi, najčešće političkoj, istina (ili najbolja naučna evidencija) skrajnuta u odnosu na emocije ili individualna ubeđenja. Sam fenomen po svoj prilici nije nov, a prikazivan je (ili anticipiran) i u književnosti (na primer, u Hakslijevom Vrlom novom svetu, Orvelovoj 1984 i Andrićevom Omerpaši Latasu). U ovom izlaganju Duško Prelević razmatra nekada veoma popularnu, a danas pomalo skrajnutu misao Gistava Le Bona, posebno izraženu u knjizi Psihologija gomile ali i u drugim spisima, ukazujući na to da su neki njeni aspekti, koji se odnose na to kako se formiraju verovanja u javnoj sferi, relevantni za bolje razumevanje psiholoških mehanizama koji dovode do istinoskrajnjivanja. Prema Le Bonu, gomile nisu vođene principima racionalne logike, a oni koji pokušavaju da uspešno utiču na njih to, između ostalog, čine tvrđenjem, ponavljanjem, duhovnom zarazom i prestižom koji se (najbrže) gubi neuspehom ili (malo sporije, ali zasigurno) kritikom. Upravo doba postistine pogoduje suzbijanju kritike (Le Bon je suzbijanje kritike smatrao pogubnim za razvijena demokratska društva), a tome su danas u značajnoj meri doprinele tehnološke promene u sferi medija, poput pojave društvenih mreža, koje neki autori, zbog svog štetnog uticaja, nazivaju antidruštvenim. Takođe, naučna i/ili filozofska zajednica, ukoliko želi da spreči širenje kvazinaučnih trendova u javnoj sferi, to treba da čini odgovarajućim nastupom koji uključuje oblike ubeđivanja koje je Le Bon naznačio, smatra Prelević.

Posle muzičke emisije možete pratiti drugi, završni, deo ovog izlaganja.

Urednici ciklusa Tanja Mijović.