Ivan Janković i Ivan Milenković: Šta je to federalizam? (2)

Prema uobičajenom (evropskom) značenju, federacija je administrativno-politička jedinica unutar države, s manjim ili većim stepenom autonomije, odnosno s manjom ili većom nezavisnošću u odnosu na centralnu vlast. U američkom pojmu federalizma, međutim, stvar je obrnuta: američki federalizam nastao je upravo da bi se, posle rata protiv Engleske, ojačala centralna vlast. Utoliko su slavni „Federalistički spisi", jedan od najvažnijih i najkomentarisanijih teorijsko-političkih tekstova u Americi, pokušaj da se učvrsti centralna vlast na ogromnoj američkoj teritoriji, a da se, istovremeno, federalnim jedinicama, odnosno, kako se to u Americi kaže - državama, ostavi značajan stepen autonomije.

Profesor Janković je svoju prvu knjigu posvetio upravo pojmu federalizma, a dolazi nam sa velikog naučnog skupa u Čarlstonu posvećenog upravo ovom pojmu, odnosno političkim iskušenjima s kojima se suočava savremena Amerika. Pored toga što je iscrtao istorijsko-teorijsku perspektivu, profesor Janković se naročito zadržao na savremenim tokovima u kojima se prepoznaje težnja da se federalnim jedinicama u Americi vrati deo ingerencija koje je prisvojila centralna vlast. Deo tih težnji pravda se, s jedne strane, pokušajem da se u tako ogromnoj zemlji poveća delotvornost manjih administrativnih jedinica, a da se, istovremeno, proširi i obim slobode na koju su Amerikanci, tradicionalno, veoma osetljivi. U kojoj meri je ta borba centralne vlasti i federalnih država velika i snažna govori oštra borba za prevlast u ingerencijama, pri čemu je, naglašava Janković, simptomatičan upravo slučaj upotrebe medicinskog kanabisa. U liberalnijim državama poput Kalifornije kanabis je, naravno, manji problem i federalna jedinica odbija da se povinuje centralnoj vlasti, tumačeći Ustav na drugačiji način od centralne vlasti. Tumačenje Ustava se, utoliko, i u ovom slučaju pokazuje kao ulog i sredstvo živih odnosa moći u jednoj slobodnoj zemlji.

Urednik Ivan Milenković