Antologija srpske muzike – Stevan Mokranjac

Stevan Mokranjac, jedan od najistaknutijih autora srpske muzike krajem XIX i početkom XX veka, rođen je 9. januara 1856. godine u Negotinu. Završivši gimnaziju u Beogradu, izvesno vreme je studirao prirodno-matematički odsek beogradske Velike škole. Državna stipendija i materijalna pomoć Beogradskog pevačkog društva omogućili su mu studije u Minhenu, koje je pohađao u periodu od 1879. do 1883. godine u klasi Jozefa Rajnberga. Potom je u periodu od 1884. do 1885. godine bio u Rimu kod Alesandra Parizotija, i konačno u Lajpcigu, gde je od 1885. do 1887. godine pohađao časove u klasi Salomona Jadasona.

Vrativši se u Beograd 1887. godine, Mokranjac je radio kao dirigent Beogradskog pevačkog društva, koje je uzdigao na visok umetnički nivo i sa kojim je koncertirao u zemlji i inostranstvu. U periodu od 1887. do 1900. godine radio je i kao nastavnik pevanja u Prvoj beogradskoj gimnaziji, a od 1901. i u Bogosloviji. Godine 1899. zajedno sa Cvetkom Manojlovićem i Stanislavom Biničkim osnovao je prvu muzičku školu u Srbiji koja i danas nosi njegovo ime. Za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije izabran je 1906. godine, a 1911. i za dopisnog člana Francuske akademije umetnosti. Bio je prvi predsednik Udruženja srpskih muzičara, osnovanog 1907. godine.

Mokranjčev opus u najvećoj meri se zasniva na horskoj a kapela muzici. Kako podseća Vlastimir Peričić, karakteristike njegovog rada jesu čistota horskog stava, formalna doteranost, pouzdan ukus u odabiru narodnih melodija za umetničku obradu, a pre svega produbljen harmonski izraz.

Komponovane u periodu od 1883. do 1909. godine, Rukoveti predstavljaju petnaest, odnosno sa Primorskim napjevima - šesnaest horskih rapsodija. One odražavaju celokupan Mokranjčev razvojni put i sve važne karakteristike njegove umetničke ličnosti. Uzimajući pesme iz Srbije, Makedonije, Crne Gore, Bosne i Hrvatskog primorja, autor je smišljenom raspodelom kontrasta u tempu i karakteru u Rukovetima postigao logičnu formalnu zaokruženost. Naziv Rukoveti ostao je i danas kao pojam organski jedinstvenog ciklusa narodnih pesama obrađenih za hor.

U tekstu Delo Stevana Mokranjca, Petar Bingulac ističe da „od časa kad su nastale, Mokranjčeve Rukoveti su u pevačkim družinama imale najvažniju ulogu. I velika i mala društva u Srbiji odmah su s najvećim oduševljenjem učila i pevala Rukoveti na „besedama" i utakmicama. Tako je bilo i posle Prvog rata, a pogotovu posle Drugog svetskog rata, kada je muzika dobila čvršće osnove u širim slojevima naroda i kada je sve veći broj horova počeo da neguje pesmu."

Emisiju uređuje Irina Maksimović Šašić