Operski svet Đovanija Ambrođa Miljavake

Najpoznatije Miljavakino delo je Sulejman, libreto premijerno izveden na muziku Johana Adolfa Hasea u Drezdenu 1753. godine. Epizoda iz života osmanskog cara Sulejmana Veličanstvenog bila je zapravo povod operskim kućama da postave raskošne scenske reprezentacije orijentalnih slika, kojima je Evropa u 18. veku bila opčinjena. Već u prvih devet godina nakon Haseove drezdenske premijere, devetorica drugih kompozitora napisali su operu na ovu verziju Miljavakinog libreta, među njima Domeniko Fisketi za Veneciju, Đovani Batista Pešeti za Modenu i Johan Gotfrid Švanberger za Braunšvajg. U međuvremenu, 1757. godine, Davide Perez je za pozorište u Lisabonu napisao operu na drugu verziju libreta, sa značajnim izmenama u radnji i likovima. Ovu verziju takođe su upotrebili brojni drugi kompozitori, uključujući Tomaza Traetu, Badasarea Galupija i Johana Gotliba Naumana, za operske pozornice u Veneciji, Parmi, Padovi i drugim gradovima. Konačno, šezdesetih godina 18. veka pojavila se i treća verzija libreta, kao i više pastiša koji su se bazirali na Miljavakinom Sulejmanu. Ukupno, istoričari su dokumentovali trideset i šest produkcija Miljavakinog libreta u prvih pedeset godina od njegovog nastanka, i to iz pera osamnaest kompozitora.

Značajan deo svoje karijere Miljavaka je radio kao sekretar i pomoćnik Pjetra Metastazija na bečkom dvoru, a u svom radu nastavio je da se oslanja na Metastazijeve uzore i nakon što je napustio Beč 1752. godine. Libreto za Haseovu operu Aecije iz 1755. godine nastao je adaptacijom istoimenog Metastazijevog libreta, a adaptacijom Metastazijeve serenate Galateja, sedam godina docnije, nastao je libreto za festu teatrale Akid i Galateja Jozefa Hajdna. Akid i Galateja bila je prva opera koju je Hajdn napisao na italijanskom jeziku, i to za izvođenje na dvoru Esterhazijevih, a jedanaest godina nakon premijere vratio se svom rukopisu i priredio drugu verziju dela. Obe verzije Hajdnove opere sačuvane su samo u fragmentima, pri čemu se smatra da je određene instrumentalne delove iz prve verzije takođe integrisao i u svoju Simfoniju broj 12 u E-duru iz 1763. godine.

Iako je Miljavakino stvaralaštvo snažno povezano sa delom njegovog učtelja i zaštitnika, Pjetra Mestastazija, Miljavaka se može posmatrati i kao značajni akter u projektu reforme italijanske opere, i to u smeru koji je, zahvaljujući francuskim uzorima, operu seriju udaljio od metastazijevskog modela i načinio snažniju dramatsku svezu drame, baleta i muzike. Ključno Miljavakino delo u ovom smislu je opera Armida, na kojoj je radio u saradnji sa Đakomom Duracom, upravnikom bečkih dvorskih pozorišta, i kompozitorom Tomazom Traetom. Kao predložak za novu operu poslužila je istoimena opera libretiste Filipa Kinoa i kompozitora Žan-Batiste Lilija, a radnja je zasnovana na priči iz epa Oslobođeni Jerusalim Torkvata Tasa o čarobnici Armidi koja ne uspeva da omađija krstaša Rinalda u kojeg je zaljubljena. Struktura opere svedena je na jedan čin od dvadeset scena, uz značajno učešće hora, baleta i pantomime u dramskom toku, kao i bogatu orkestraciju.

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić