Pojam uzročnosti – govori Una Popović

Problem uzroka Una Popović ispituje u kontekstu fundamentalne promene u razumevanju pojma uzročnosti u okviru novovekovnog zasnivanja novog koncepta nauke. Prevashodno orijentisani na izučavanje prirode, renesansni i novovekovni mislioci napustili su tradicionalno razumevanje uzročnosti, dominantno vezano za Aristotelovu misao i utvrđeno u sholastičkoj metafizici i filozofiji prirode. Napuštajući ideju metafizičke uzročnosti, a zadržavajući niz njoj pripadnih intuicija u vezi sa objašnjavanjem prirodnih fenomena, moderni filozofi su oblikovali koncepciju sveta određenog prirodnim zakonima i konstituisanog uzročno-posledičnim vezama. Una Popović ilustruje novu uzročnost nove nauke u njenom otklonu od metafizike, poredeći nekoliko ključnih momenata: koncepciju prirodnog zakona i poslednjeg uzroka, redukciju Arstotelove četvorostruke uzročnosti na jednoobraznost mehanicističke uzročnosti, te izmenu razumevanja teze o unutrašnjim i spoljašnjim uzrocima. Zaključak je da je ključni anti-metafizički impuls u izgradnji nove ideje uzročnosti vodio ka utvrđivanju imanentno svetovnog karaktera svih uzročno-posledičnih veza prihvatljivih novoj nauci, odnosno ka odbacivanju eficijentnog i finalnog uzroka kao spoljašnjih uzroka.

Sledećeg četvrtka, 27. septembra, emitovaćemo izlaganje Hjumova kauzalna društvena nauka koje je na filozofskom simpozijumu u Sremskim Karlovcima održao Rade Kalik.

Urednica ciklusa Tanja Mijović.