Srednjovekovna muzika Kipra

Jedna od najvećih zbirki francuske srednjovekovne muzike danas se nalazi u Nacionalnoj biblioteci u Torinu. Međutim, ova zbirka 166 pesama i polifonih misa i moteta, koja se danas kolokvijalno naziva Torinski rukopis, ne sadrži kompozicije nastale u Francuskoj, već u najistočnijoj zapadnoevropskoj kraljevini tog doba - Kipru. Naime, nakon poraza u bici kod Hatina i potonjeg gubitka Jerusalima, nekadašnji vladar ovog krstaškog kraljevstva, Gi Luzinjan, je utočište pronašao na ovom ostrvo. On je od templara otkupio Kipar, a sa sobom doneo i titulu, kao nekadašnji suveren Jerusalimske kraljevine, te je u narednih 300 godina porodica Luzinjan vladala Kiprom, kao najudaljenijom teritorijom na kojoj je negovana francuska kultura.

Želeći da postave čvrste temelje svojoj vlasti, vladari iz ove dinastije težili su da stvore feudalno društvo po uzoru na ona na zapadu, okružujući se velikim brojem francuskih plemića, koji su sa sobom doneli svoju kuturu, jezik i svoj specifičan način života.

Jedno od retkih materijalih svedočanstava ove epohe je Torinski rukopis, nastao najverovatnije početkom 15. veka, u trenutku kada je dvor Janusa I Luzinjana bio jedan od centara evropske kulture i muzike. Pored pesama, u njemu su sakupljeni brojni muzički zapisi korala, misnih ciklusa, moteta na francuskom i latinskom, virlea, balada i ronda, koje su, moguće, komponovali Žile Veli i Žan Anel, muzičari na dvoru Janusove supruge, Šarlote Burbonske. Ova zbirka se zato smatra najvećom riznicom francuske muzike u rasponu od poznog 14. veka do rukopisa Ars nove i franko-burgundksih rukopisa sa kraja 15. veka.

Torinski manuskript je jedinstven po mnogo čemu - nije zabeleženo nijedno ime autora ovih dela, a što je još interesantnije, ni u jednom drugom kodeksu iz ovog doba, ne može se pronaći kopija neke od kompozicija koje su u njemu sačuvane. Istraživači navode da je velika pažnja bila posvećena izboru i redosledu repertoara u ovom rukopisu, te da polifone kompozicije predstavljaju savršen izraz ukusa kiparskog dvora. Konzistentnost stila i kompozicionih tehnika primenjenih u ovim delima, navela je Danijela Liča-Vilkinsona da izjavi da je su u pitanju radovi „veoma kompetentnog, inventivnog, ali pritom ne i izuzetnog kompozitora".

Urednica emisije: Ivana Neimarević