Ivan Milenković: Makijaveli i problem početka

Gde je početak kod Makijavelija? I početak čega? Ova dva naizgled bezazlena pitanja otvaraju ogromne mogućnosti koje Makijavelijevo delo pruža. Jer, početak knjige i početak pisanja jedan je početak, početak države drugi, ustanovljenje zakona treći, početak istorije četvrti... Uz to, ko počinje i na koji način? Ako se na početku države nalazi mudar zakonodavac koji zakone naprosto izvuče iz sopstvenog uma, poput Likurga, spartanskog zakonodavca, ili se na početku nalazi ubistvo, kao u slučaju nastanka Rima kada Romul ubija brata Rema, putanje kojima će se te države kretati nisu iste jer su im i počeci drugačiji. Početak, zapravo, kod Makijavelija igra odlučujuću ulogu, jer od početka zavisi i cilj, ali firentinski pisac ne bi bio to što jeste - jedan od najvećih mislilaca politike - kada svaki odgovor ne bi porodio dva nova pitanja. Naime, kada u igru uvede cilj, ili svrhu kretanja, novo pitanje je ko i na koji način određuje šta je svrha, te da li se početak određuje tek s pozicije dostignutog cilja? Nije li, onda, početak upisan tek u cilju, a ne, kako se obično veruje, cilj u početku? Da li se, najzad, kroz ovu pojmovnu petlju može razumeti čuveno zloslutno mesto kod Makijavelija u kojem on, prema jednom (pogrešnom) prevodu, kaže da cilj opravdava sredstvo?

Ovo su tek neka od pitanja koja Milenković pokreće u svojoj studiji o Makijaveliju.

Urednica Olivera Nušić
Čita Marica Milčanović.