Muzika protestantske crkve u 18. veku

Jedan od najupečatljivijih i najoriginalnijih žanrova liturgijske muzike protestantske crkve bila je oratorijumska pasija, neizbežni deo službe u toku strasne sedmice u značajnijim crkvama i bogatijim luteranskim parohijama. U ovom žanru podrazumeva se upotreba biblijskog teksta jevanđelja, koji se po pravilu donosi u formi rečitativa, kao i protestantskog korala, ali se njima pridodaju i solističke i horske muzičke numere pisane na originalne poetske tekstove. Međutim, sredinom 18. veka ovaj tip pasije smatran je zastarelim i sve veću popularnost uživao je pasijski oratorijum koji nije sadržao tekst jevanđelja i u kome se mnogo jasnije ogledao uticaj galantnog i Empfindsamer stila. U ovom kontekstu, sama oratorijumska pasija takođe je trpela promene: uloga kompleksne barokne polifonije je redukovana, harmonski ritam usporen, te je centralna uloga neretko poverena ariji, koja je najčešće pisana u operskom maniru.

Ove tendencije prisutne su u Pasiji po Jovanu Georga Gebela mlađeg, napisanoj za crkvu u Rudolštatu, gde je premijerno izvedena tokom večernjih službi u danima strasne sedmice 1748. godine. Kao i njegov slavni prethodnik u ovom žanru, Johan Sebastijan Bah, Gebel koristi takozvane turbe-horove interpolirane u rečitative kako bi potcrtao tekst jevanđelja, ali je njegov stil u celini izraženije eklektičan i donosi kako momente visokog instrumentalnog i vokalnog virtuoziteta, tako i tradicionalnu svedenost korala i modernu jednostavnost Empfindsamer stila.

Georg Anton Benda jedan je od kompozitora rođenih i obrazovanih u Češkoj koji je karijeru nastavio u severnoj Nemačkoj, stekavši čuvenje pre svega kao autor opera i melodrama u Berlinu, u doba Fridriha Velikog. Međutim, Benda je uporedo s tim bio i kapelmajstor luteranske crkve u Goti, i to od 1750. do 1780, kada se sa ovog položaja povukao kako bi mogao slobodnije da putuje i posveti se svetovnim žanrovima. Bendina sakralna dela danas su skoro nepoznata i ostaju neobjavljena, iako je reč o impresivnom opusu, koji obuhvata skoro četiri potpuna godišnja ciklusa liturgijske muzike. Kantatu Pohitaj da počuješ zakone Benda je komponovao 1761. godine, koristeći tipičnu strukturu u čijem središtu se nalazi protestantski koral, koji je pak okružen virtuoznim solističkim arijama, dok kantata započinje horskom numerom, koja se na kraju ponavlja i kao finale.

Srđan Atanasovski