Od julijanskog do gregorijanskog kalendara

Cezar je bio veliki govornik i vešt političar; zbacio je sa vlasti egipatskog kralja Ptolemeja XII i na presto doveo čuvenu lepoticu Kleopatru.

Cezar je od Kleopatre zatražio da egipatski naučnici izrade kalendar koji će važiti za njegovo carstvo.

Čuveni egipatski matematičar i astronom Sosigen iz Aleksandrije izradio je kalendar po uzoru na egipatski.

Za osnovu budućeg julijanskog kalendara uzeta je tropska godina, podeljena na 12 meseci. Nova godina, umesto u martu, otada počinje 1. januara. U Cezarovu čast taj kalendar nazvan je julijanski, mada bi se podjednako mogao zvati i Kleopatrin.

Ovako podeljena na mesece, godina je imala 365 dana. Zbog toga je odlučeno da svaka četvrta godina ima jedan dan više, što znači da prestupna godina ima 366 dana. Uvođenjem prestupne godine postignuto je da svaka četvrta godina bude duža za jedan dan, pa je prosečna dužina godine iznosila 365,25 dana.

Reformisani kalendar koji je po papi Gregoriju XIII nazvan gregorijanski stupio je na snagu 1582. godine. Sam naziv kalendar dobio je prema prvom danu u mesecu koji se kod Rimljana nazivao Calendae.

Spornih deset dana zaostajanja julijanske za gregorijanskom godinom rešeno je tako što je iza četvrtka, 4. oktobra 1582, svanuo petak, 15. oktobar iste godine. Zbog toga za tih deset dana, koji su praktično izgubljeni, ne postoje nikakva istorijska događanja.

Problem se dalje rešava tako što godine na kraju vekova čije prve dve cifre nisu deljive sa četiri bez ostatka ne mogu biti prestupne.

U toku 400 godina gregorijanski kalendar ima tri prestupne godine manje nego julijanski, tačniji je i može da važi bez promena narednih 3.300 godina.

Taj kalendar je danas na snazi u celom svetu.
U Engleskoj, Velsu, Irskoj i zemljama Komonvelta prihvaćen je još 1752. godine.

Posle Prvog svetskog rata zvanično ga je prihvatio i deo pravoslavnog sveta: Jugoslavija 1919, Grčka 1923, zatim Bugarska i Rumunija. Julijanski kalendar naš narod naziva i pravoslavnim, mada u doba njegovog nastanka nije bilo ni hrišćanstva kao religije, a time ni pravoslavlja.

U vreme reformisanja kalendara po papi Gregoriju, većina pravoslavnih zemalja je bila pod turskom vlašću, pa one zbog toga nisu ni mogle da prihvate reformu.

U narednim vekovima zaostajanje julijanskog kalendara za gregorijanskim stvorilo je vremensku razliku od 13 dana, što je dovelo do razmimoilaženja hrišćanskih kalendara, u prvom redu izračunavanja „pokretnih praznika“ kao što je Uskrs.

Tako je odlukom Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji, 325. godine, ustanovljeno da se Uskrs obeležava prve nedelje posle prolećne ravnodnevnice. Iz istih razloga, prema starom kalendaru Božić pada u sedamnaestom veku 4. januara, u osamnaestom veku 5. januara, u devetnaestom veku 6. januara a u dvadesetom veku 7. januara. Julijanski kalendar se kod nas održao i do današnjeg dana pod nazivom „stari kalendar“.