Širokom stazom pravo u istoriju

I pored realne i simbolične vrednosti ovog mesta, malo toga zapravo znamo o njemu.

Početak

Priča o trajanju Beograda započinje u kasnom neolitu, kada je ovaj prostor prvi put bio naseljen, da bi u prvom veku, u vreme uspostavljanja granica na Dunavu, Rimsko carstvo ovde sagradilo bedeme logora.

Tu će četvrta legija Flavija provesti naredna tri veka. Mnogobrojni arheološki slojevi svedoče o razaranjima Gota, Huna i Avara, da bi kasnoantički Singidunum smenilo značajno srednjovekovno naselje čije se slovensko ime Beograd prvi put pominje polovinom devetog veka.

Za prevlast nad Beogradom borile su se i Ugarska, Vizantija, Bugarska, da bi pod srpsku vlast, u državotvornom smislu, prvi put došao 1284, u doba kralja Dragutina, kada dobija veliki odbrambeni značaj.

Ipak, despot Stefan Lazarević početkom 15. veka pretvara ovo mesto u urbano središte; uporište opasano dvostrukim bedemima u borbi protiv Turaka; sedište beogradskog mitropolita; ekonomski i kulturni centar zemlje; utvrđeni srednjovekovni grad na više od 15 hektara površine koji će svoj najviši uspon dostići 1427. godine, kada i umire veliki vladar.

Zamak

Nukleus iz koga je potekao ceo srednjovekovni grad je zamak – vizantijski kastel podignut u drugoj polovini 12. veka – relativno malo, ali vrlo dobro građeno utvrđenje, koje je početkom 15. veka despot Stefan pretvorio u zamak sa dvorom. Utvrđeni Beograd činili su: Gornji grad, Zapadno podgrađe, Donji grad i na kraju, od sredine 15. veka – Istočno podgrađe.

U Gornjem gradu su se nalazile zgrade i palate vlastele i vojne posade. U Donjem gradu je bio pravi srednjovekovni, utvrđeni grad, a u zamku se nalazio vladarski dvor.

Istočna kapija

Šetnja Beogradskom tvrđavom neizostavno uključuje najočuvaniji deo srednjovekovnih fortifikacija – Istočnu kapiju, koja je podignuta u doba despota Stefana Lazarevića. Pored nje se nalazi i jedina preostala beogradska kula – Gornjogradska, koja se danas zove Dizdareva kula.

Posle 1440. godine, u vreme zidanja glavne južne kapije, koja je vodila prema današnjoj Knez Mihailovoj ulici, postaće glavni gradski ulaz, što će ostati sve do prvih decenija 18. veka. Dobro sačuvana, iako je kula bila delom srušena u vreme Prvog svetskog rata, kapija je obnovljena 1938, kada je i dobila sadašnji izgled.

Istočno podgrađe

Među očuvanim fortifikacijama Beogradske tvrđave, Istočnom podgrađu pripada posebno mesto.

U poznijim rekonstrukcijama bilo je pošteđeno rušenja i pregradnji, tako da danas predstavlja jedini autentični deo tvrđave gde posetilac može da doživi davno minulo srednjovekovno doba, čemu doprinose i dve crkve.

Iako nije srednjovekovna, Crkva Svete Petke, koju je projektovao arhitekta Korunović, prava je replika crkvenog zdanja iz tog vremena i idealno je uklopljena u ovaj spomenički ambijent.

Kratko podsećanje

Letopisi čuvaju podatke o brojnim prelomnim godinama beogradske istorije – 1071, kada su ga Mađari preoteli Vizantiji; 1127, kada je sravnjen sa zemljom a od njegovog kamena građena Zemunska tvrđava; 1440. i 1456, kada su ga bezuspešno opsedali Turci, da bi ga konačno osvojili 1521. i narednih vekova se sa Austrijom smenjivali u promenama vlasti.

Opsada srpskih ustanika 1806. predstavlja i poslednju opsadu i ratovanje na prostoru Tvrđave.

Istoričari su ipak zabeležili da nijedan događaj iz dugog trajanja grada nije ostavio takav trag kao pobeda nad Turskom 1456. godine, slavljena u čitavom hrišćanskom svetu.

Naredne subote nastavljamo šetnju kroz istoriju pričama o Zindan kapiji, Kuli Nebojša, Kapiji Karla Šestog, crkvi Ružici i spomeniku Pobednik – nezaobilaznim mestima dugoveke Beogradske tvrđave.