Nemanjići u bakrorezu

Uloga grafike je u 18. veku višenamenska, pa se pored autentične umetničke vrednosti, nameće činjenica da je često korišćena u svrhu propagande. S tim u vezi, ovaj bakrorez je patrijarh Arsenije IV Jovanović Šakabenta s dubokim političkim razlozima nosio carici Mariji Tereziji podsećajući „na svetlost slave doma Nemanjina". Bakrorez je zapravo „čestitka" povodom caričinog stupanja na presto.
U vreme kada je Pravoslavna crkva bila stožer identiteta srpskog naroda, bakrorez sa ovim motivima je naglašavao značaj kulta svetorodne loze Nemanjića sa ciljem da podseti na verska i nacionalna prava srpskog naroda u Habzburškoj monarhiji.

Šta je prikazano na grafičkom listu? U kom simboličkom kodu možemo da tumačimo prikazane likove?
Centralna ličnost kompozicije je Sveti Sava, prvi srpski arhiepiskop, iznad njega je golub kao Sveti duh, a ispred časna trpeza sa krstom, diskosom, putirom, jevanđeljem i svećnjakom.

Pored Svetog Save prepoznaju se srpski vladari i svetitelji ‒ od arhiepiskopa Save II, Svetog Nikodima i ostalih arhiepiskopa, preko Svetog Simeona, Svetog Stefana Prvovenčanog i potonjih Nemanjića, do kneza Lazara. Osim muških likova, na grafičkom listu prepoznaju se Sveta Ana (Anastazija) i Sveta carica Jelena.

U donjem nivou kompozicije, ispod svetih vladara, vidi se srpski grb ‒ dvoglavi orao sa natpisom „Dom Nemanjin". Sa obe strane prikazanog grba nalaze se i ostali koji predstavljaju heraldička obeležja južnoslovenskih zemalja.
Propratni tekst je pesma u kojoj patrijarh Arsenije IV J. Šakabenta pominje revnost domu Nemanjinom i navodi teritoriju na kojoj se proteže njegova patrijaršijska uprava:

„Ovde ćeš videti sve careve, sve svetitelje,
Nemojte, o Srbi, gubiti nadu
Jer kraljevina Marija Terezija obuče ugarsko
Carsko ruho i stavi krunu na glavu,
Da nama podanicima povrati slavu nastupajućeg leta..."

Period drvorezne i bakrorezne grafike kod Srba pratimo od 15. do 18. veka preko ilustracija knjiga, štampanih otisaka plaštanica, antiminsa, abagara, veduta sa prikazanim manastirima i dr. Naglašena produkcija bakroreznih otisaka je nastupila posle seobe Srba na teritoriju Habzburgovaca 1690. godine i po osnivanju Karlovačke mitropolije. Najpoznatiji umetnici toga doba bili su Hristofor Žefarović i Zaharija Orfelin.