Tihomir R. Đorđević, erudita i vizionar

Životni put vrednog i posvećenog naučnika

Potekao je iz svešteničke porodice i iz nje poneo ljubav prema narodnoj tradiciji, baš kao i njegov brat, zaslužni etnomuzikolog i kompozitor Vladimir R. Đorđević. Po diplomiranju na Istorijsko-filološkom odseku Velike škole u Beogradu 1891, Đorđević je bio profesor i direktor Učiteljske škole u Aleksincu do 1905. godine. U tom razdoblju on je pokrenuo, uređivao i o svom trošku izdavao Karadžić, „list za srpski narodni život, običaje i predanje" (1899‒1904), prvi takve vrste u Srba. Časopis je donosio značajnu građu iz različitih krajeva i metodološka uputstva za terenski rad iz oblasti muzičkih, pravnih, tehnoloških, lovačkih, medicinskih običaja, kao i članke najuglednijih domaćih i stranih naučnika.

Uporedo s tim, Đorđević se usavršavao na univerzitetima u Beču i Minhenu, i 1902. odbranio veoma zapaženu doktorsku disertaciju Die Zigeuner in Serbien. Četiri godine kasnije izabran je za profesora etnologije i folklora na Beogradskom univerzitetu, gde će predavati do penzionisanja 1938. U balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu Đorđević je učestvovao kao komandir bolničke čete. Delio je sudbinu srpskih vojnika, prešao je Albaniju i potom bio prebačen u Englesku i Francusku.

Tamo je svoja znanja upotrebio da upozna inostranu javnost sa srpskom istorijom, kulturom, folklorom u predavanjima i člancima, a posebno je značajna njegova knjiga Macedonia (1918). Aktivno je učestvovao u Odboru za osnivanje Jugoslavije i doprineo širenju ideje o ujedinjenju. Ratna stradanja nisu mimoišla Đorđevića ni 1941, kad je interniran u Banjički logor, a kasnije pušten kao najstariji zatvorenik. Kraj rata je dočekao u najtežim prilikama, umro je 28. maja 1944.

Po čemu se izdvajao od ostalih istraživača srpskog etnosa, ali i šireg ‒ balkanskog?

Đorđević je shvatao etnologiju i folkloristiku veoma široko i interdisciplinarno ‒ povezivao ih je sa istorijom, arheologijom, muzeologijom, antropologijom, etnopsihologijom, balkanologijom. Njegov pristup bio je evolucionistički i u osnovi istorijski i socijalno-antropološki, u skladu sa aktuelnim naučnim strujanjima. Razvijao je metodologiju terenskih i arhivskih istraživanja i načela sistematizacije i opisa narodnih običaja i verovanja, dao vredan doprinos na polju proučavanja etnogeneze i kulturnih posebnosti balkanskih naroda, kao i niza pojedinačnih naučnih pitanja u vezi sa etnologijom i folklorom, unapredio znanja na polju tradicionalne narodne kulture.

Đorđević je napisao više nezaobilaznih monografija, među kojima su: Iz Srbije kneza Miloša, Arhivska građa za zanate i esnafe u Srbiji, Zle oči u verovanju Južnih Slovena, Priroda u verovanju i predanju našega naroda, Veštica i vila, Vampir i druga bića u našem narodnom verovanju i predanju, Naše narodne igre, kao i zbirku članaka Naš narodni život u deset tomova.

Pored legata mnogih velikana, u Narodnoj biblioteci Srbije u Beogradu nalazi se i Legat Tihomira R. Đorđevića.