Manastir Poganovo

Konstantin Dejanović, u istoriji poznat i kao Konstantin Dragaš, bio je gospodar čitave istočne Srbije, dela Kosova ‒ po njemu nazvanom Dragaš, kao i severne Makedonije, čiju upravu je delio sa vlastelinskom porodicom Mrnjavčević. Posle Bajazitovog, osmanskog osvajanja ovog dela Srbije, u pohodima na Tesaliju, Moreju, trnovsku Bugarsku i Carigrad ‒ Konstantinopolj, Konstantin Dragaš, kao i drugi balkanski vladari, postaje turski vazal i sa Markom gine u bici na Rovinama 1395. godine.

Sve do 1927. godine, klanac reke Jerme je bio u potpunosti neprohodan. Zahvaljujući tome, manastir je ostao neoštećen kroz vekove.

Manastir Poganovo, sa crkvom posvećenom Svetom Jovanu Bogoslovu, jedan je od najvećih i najvrednijih spomenika srpske srednjovekovne kulture. Osnova odlično očuvane poganovske crkve malih je dimenzija. Jednobrodna je, sa dve bočne apside i podseća na trolisnu detelinu, noseći posebne odlike moravske arhitekture. Crkva manastira Poganovo građena je od slojeva kamena i cigle. Iznad centralnog dela naosa manastira je sedmostrano kube, a na zapadnoj strani kula-zvonik.

Manastir Poganovo su 1499. godine oslikali umetnici iz severne Grčke, i ti prikazi se ubrajaju među najviša slikarska ostvarenja toga doba na Balkanu. Freske manastira Poganovo obuhvataju scene i kompozicije Velikih praznika, Učenja svetih otaca, prizora iz Bogorodičinog života, Hristovo stradanje, likove srpskih svetitelja, balkanskih anahoreta i apostola, koji opisuju identitet kulta svetitelja.

Oko crkve manastira Svetog Jovana Bogoslova u Poganovu nalazi se nekoliko ekonomskih objekata izgrađenih u orijentalnom stilu, koji se izuzetno skladno uklapaju u tišinu celokupnog manastirskog kompleksa. U manastiru Poganovu je do Prvog svetskog rata čuvana takozvana dvostruka ikona ‒ dvostrana ikona sa likovima Bogorodice i Jovana Bogoslova, koja predstavlja jednu od najlepših srednjovekovnih ikona s kraja 15. veka. Bila je poklon carice Jelene, žene vizantijskog cara Manojla II Paleologa (1391‒1425), u znak sećanja na oca Konstantina Dejanovića.

Danas se ta ikona nalazi u Muzeju ikona u Sofiji. Bugari su za vreme Prvog svetskog rata odneli u Sofiju i izvrstan ikonostas manastira Poganovo, koji su u 17. veku izradili majstori iz Debra.

Spokojnom duhu manastira Poganovo značajno doprinosi njegovo veličanstveno lepo i mirno prirodno okruženje od čije lepote zastaje dah, što njegove posetioce opredeljuje da mu opet dođu u posetu.