Šest vekova Manasije

Manastir Manasija ili Resava jedan je od najznačajnijih spomenika srpske srednjovekovne kulture i najznačajnija građevina koja pripada takozvanoj moravskoj školi. Manastir je zadužbina despota Stefana Lazarevića, čije se mošti, po analizama arheologa, antropologa i stručnjaka za DNK analize, nalaze u južnom delu crkve, ispod bele mermerne ploče.

Počeo je da se zida 1407. godine a gradnja je okončana 1418, kada su se uselili monasi, pa je odmah posle osnivanja Manasija postala kulturni centar despotovine. Njena resavska škola bila je prepisivačka radionica, izvor pisanih dela i prevoda i posle pada despotovine, kroz ceo 15. i 16. vek. Knjige iz te radionice slovile su za dobre, pouzdane, odlično izvedene, bez grešaka u rečima, slogu i akcentu.

Manastirska crkva posvećena je Svetoj Trojici a ceo kompleks opasan je velikim zidovima koji su služili za odbranu. To je bila utvrđena celina od ukupno 11 kula, od kojih se isticala Despotova kula.

Ali sem kulturnog i istorijskog značaja, skladne arhitekture harmoničnih linija i ostataka monumentalnog utvrđenja, ono što Manasiju ili Resavu svrstava u vrh srednjovekovnih dragulja jeste njen živopis.

Iako je sačuvana tek trećina fresaka u manastiru, živopis Manasije spada u red najvećih dometa srednjovekovnog slikarstva. Mnogi istorijski spisi su svedočanstvo priznanja lepote resavskog slikarstva. Od Konstantina Filozofa, preko Karlovačkog rodoslova iz 15. veka, ali intenzivno tek krajem 18. veka, počinju iz decenije u deceniju da se saopštavaju podaci o živopisu Manasije. Svi ti podaci kazuju da je crkva „bila živopisana tako lepo da se to pričalo kao kakvo čudo u svoj zemlji srpskoj", ali da su Turci „svetiteljima oči poizbadali, zidove izgrebli i veliku skarednost pričinili".

Živopis Manasije se nije očuvao u celini. Nestalo je i natpisa o vremenu njegovog postanka. Izgleda najverovatnije da je već 1418. godine bio završen. Te godine, po zapisu nepoznatog letopisca, na Sv. Trojicu, sazvao je despot Stefan sabor kod svoje zadužbine radi njenog osvećenja.

Despot Stefan, kao dobro obrazovan čovek tog vremena i ljubitelj umetnosti, zaista je doveo najiskusnije živopisce, tada najbolje u čitavom vizantijskom umetničkom krugu. Oni su u Resavi naslikali freske izvanredne lepote, raskošnog kolorita i istančane duhovne poruke.

Smrću despota Stefana 1427. godine nastala su teška i mučna vremena za zemlju, pa i za ovu svetinju. Već 1439. osvajaju je Turci, a 1456. godine prvi put gori. Zna se da je do ponovnog dolaska u srpske ruke krajem 18. veka u više navrata obnavljana, ali pisani podaci o opravkama nisu sačuvani. Obimni konzervatorsko-restauratorski radovi početi su sredinom prošlog veka i u fazama još traju.

Danas ženski manastir, čije se sestrinstvo zdušno posvećuje molitvi i očuvanju manastirskog kompleksa i života u njemu, Manasija i dalje predstavlja svedočanstvo o neobično živoj umetničkoj i kulturnoj aktivnosti u Srbiji s početka 15. veka.