Osamsto godina od krunisanja Stefana Prvovenčanog

Stefan Prvovenčani bio je drugi sin velikog župana Stefana Nemanje, rodonačelnika dinastije Nemanjić. Počeo je da vlada kao veliki župan a 1217. godine je podigao državu Nemanjića na status kraljevine.

Presto je nasledio na jednom državnom saboru 25. marta 1196. po želji svoga oca (koji se tada zamonašio, uzevši ime Simeon), ali mimo prava primogeniture.

Najstariji sin Vukan je uz pomoć ugarskog kralja Emerika uspeo da zbaci župana Stefana i zauzme Srbiju 1202. godine. Kad je car Kalojan sredinom 1203. godine prodro u Srbiju i zauzeo Niš i Braničevo, Stefan je iskoristio te okolnosti, uspeo da protera Vukana i povrati županski presto. Pošto se Emerik nalazio u sukobu sa bratom Andrijom, nije mogao pružiti Vukanu odgovarajuću pomoć i on se povukao na svoje posede, u Zetu.

U proleće 1202. godine u Veneciji se pripremao Četvrti krstaški rat. Pohod se završio zauzimanjem Carigrada i formiranjem Latinskog carstva. Tom krupnom promenom odnosa na Balkanu, Srbija se našla na udaru bugarskog cara Borila, latinskog cara Henrika Flandrijskog, ugarskog kralja Andrije i epirskog vladara Mihaila I Anđela, koji je sanjao o obnovi Vizantije. Da bi otklonio sve te opasnosti, župan Stefan je tražio saveznike u Veneciji, bio je okrenut papi. Plod tih pregovora bio je Stefanov brak sa Anom, unukom dužda Enrika Dandole (prema nekim izvorima to je treći brak Stefanov). Brak je sklopljen najverovatnije 1207. ili 1208. godine, a iz njega je rođen Stefanov sin Uroš. Taj brak je dodatno usmerio Srbiju ka jačanju odnosa sa papom. Tako je Stefan od pape Honorija III tražio kraljevsku krunu, uz obećanje da će svoju državu potčiniti crkvenoj jurisdikciji Rima. Papa je prihvatio Stefanove predloge, poslao mu je legate sa kraljevskom krunom i on je svečano krunisan 1217. godine. Prema nabrajanju krunskih oblasti (Srbija, Duklja, Travunija, Dalmacija i Zahumlje), vidljivo je da je preuzeo Vukanove posede posle njegove smrti.

Arhimandrit Sava, svakako nezadovoljan tom prozapadnom politikom brata, napustio je Srbiju i otišao u Svetu Goru. Snaga opozicije katolicizmu u Srbiji i nezadovoljstvo zbog kraljevog neslaganja sa Savom, prinudili su Stefana na ponovno približavanje Vizantiji, i nezadovoljnom bratu. Sava odlazi u Nikeju, i koristeći kontakte koje je Stefan inicirao sa carem Teodorom I Laskarisem i carigradskim patrijarhom Manojlom Sarantenom Haritopulom, uspeva dobiti samostalnost za srpsku crkvu, ali sada ne više iz Rima. Za prvog autokefalnog arhiepiskopa svečano je hirotonisan dotadašnji arhimandrit Sava, u Nikeji 1219. godine. Na povratku u Srbiju, arhiepiskop Sava se zadržao u Solunu, u manastiru Filokalu, gde je sređujući zakonske knjige, sastavio poznatu „Krmčiju" ili „Nomokanon", osnovni zakonski spomenik Srpske pravoslavne crkve.

Neki istraživači pišu da je posle osamostaljenja Srpske arhiepiskopije izvršeno ponovno krunisanje Stefana Prvovenčanog po pravoslavnom obredu. Oko 1220. je održan opšti državno-crkveni sabor, prvi nakon dobijanja autokefalnosti, u manastiru Žiči, koji je podignut kao sedište nove arhiepiskopije. Sava je tada papinom krunom (vencem) ponovo krunisao (ovenčao) svog brata Stefana za kralja.

Savinim dolaskom u Srbiju počinje organizovanje srpske samostalne crkve. Pored dve postojeće eparhije, Raške i Prizrenske (koja se pominje još u povelji cara Vasilija II iz 1019. godine), osnovane su nove episkopije: Zetska, Humska, Hvostanska, Toplička, Budimljanska, Dabarska i Moravička. Centar nove arhiepiskopije postaje manastir Žiča, zadužbina kralja Stefana. Novi pravoslavni arhiepiskop, uticajem brata kralja, ne traži ukidanje katoličke Barske arhiepiskopije.

Kralj Stefan Prvovenčani je umro septembra 1228. godine. Arhiepiskop Sava ga je zamonašio pred smrt i dao mu ime Simon. Tom prilikom je preneta kraljevska vlast na njegovog sina Radoslava.

Prvo je bio sahranjen u manastiru Studenici, a posle toga u svojoj zadužbini, manastiru Žiči. Njegove mošti su prenošene petnaestak puta, od toga tri puta u vreme Karađorđa: prvo u vreme Kočine krajine, zatim u proleće 1806, kad je Studenica bila popaljena i privremeno napuštena, a mošti smeštene u manastir Vraćevšnicu. Treći prenos bio je pred sam kraj ustanka 1813. godine, kada su mošti sklonjene u manastir Fenek. Od 1839. godine mošti počivaju u manastiru Studenici, sa izuzetkom Prvog svetskog rata, kada su bile prenete u Peć i potom u manastir Ostrog.

Stefan Prvovenčani je podigao manastir Žiču, a takođe je napisao „Žitije Svetog Simeona", to jest biografiju svog oca Stefana Nemanje i čuda duše Svetog Simeona posle smrti tela.