Krug i kvadrat

U arhitekturi svih civilizacija krug je jedan od osnovnih elemenata kao magijsko-tehnička forma. Korišćen je kao nezamenljiva slika u gotovo svim ritualima osnivanja gradova. Kao najsavršeniji od svih oblika, krug je znak apsolutnog.

Kružno kretanje ukazuje na nepromenljivo,večno pa se krug može tretirati kao simbol vremena. Ples derviša je kružan i ima kosmičku simboliku. Mandalesu energetske slike čije značenje na sanskritu znači celi svet ili magični krug, simbol Univerzuma i energije. Nalazimo ih u religiji,umetnosti i nauci.

U tradiciji zenbudizma crteži koncentričnih krugova predstavljaju krajnju etapu unutrašnjeg usavršavanja i duhovnog sklada.

Kvadrat simboliše zemlju. Predstavlja antitezu transcedentalnog oličenom u krugu, sadrži pojam mirovanja.Kao simboličan element prisutan je u mnogim kulturama. Ukazuje na tetradu, na četiri strane sveta, četiri rajske reke, četiri mesečeve faze i drugo.

Odnos zemlja-nebo prikazan kroz kvadrat i krug prisutan je vavilonskoj i islamskoj arhitekturi. U budizmu predstava kvadrata unutar kruga simbol je neraskidive veze između čoveka i božanskih sila.

Taj odnos prepoznajemo i u istočnohrišćanskoj kultnoj građevini. Kupola kao glavna osobenost vizantijske arhitekture je slika neba koje se uzdiže iznad zemlje, kockastog prostora ispod nje.

Ideja kvadrat-krug je potpuno sprovedena u klasičnom sistemu srednjevizantijske arhitekture, kroz idealni arhitektonski sklop crkve upisanog krsta u kvadratu sa kupolom. Primere nalazimo na tlu zemalja koje su pripadale tzv. Vizantijskom komonveltu kao što je slučaj sa srednjovekovnom Srbijom.