Manastir Mileševa i kult Svetog Save

Oslikane freske smatraju se najvećim dometom fresko-slikarstva tog vremena u Evropi.

Crkva Vaznesenja Hristovog u Mileševi sagrađena je u 13. veku kao jednobrodna crkva u stilu raške škole. Ktitor je bio kralj Stefan Vladislav, sin kralja Stefana Prvovenčanog.

Pored čuvenog mileševskog Belog anđela i ostale freske koje ispunjavaju unutrašnjost i ističu sakralnost ove crkve govore o važnosti samog manastira i slikarskim dometima srednjovekovnih majstora. Predstavljaju preteču i uvod u celokupni razvoj umetnosti koji će se u Italiji odvijati u drugoj polovini 14. veka, ističu stručnjaci iz Italije.

Mileševsko slikarstvo dopunjava i svojevrsnu prazninu u vizantijskoj umetnosti, između stvaralaštva vizantijske dinastije Komnina tokom 12. veka i renesanse dinastije Paleologa od kraja 13. do sredine 15. veka su jer freske iz tog perioda uništene nakon pada Carigrada.

U istorijskim izvorima nije doslovno napisano, ali se u nauci smatra da je Sveti Sava, ne samo pomogao svom sinovcu Vladislavu u izgradnji i slikarskom programu njegove zadužbine manastira Mileševe već je imao odlučujuću ulogu.

Prenos moštiju Svetog Save iz Trnova u Srbiju i manastir Mileševu opisali su životopisci Domentijan i Teodosije. Kult Svetog Save ubrzo se širio i van granica srpske zemlje posebno u Bugarskoj. O tome kada je kult Sv. Save zaživeo na tom prostoru objašnjavaju stručnjaci iz Bugarske.

U prvoj polovini 16. veka osim trgovačkih karavana, kroz Mileševu su vekovima prolazili vojna i diplomatska poslanstva, poklisari, pesnici, misionari i putopisci, koji su beležili značajne podatke o crkvi, manastiru i životu njegovih monaha.

U susret jubileju osam vekova manastira Mileševe koji se obeležava 2019. godine u okviru manastirskog kompleksa početkom septembra 2012. organizovan je Međunarodni naučni skup koji je okupio crkvene velikodostojnike i brojne naučnike, stručnjake iz Evrope, Balkana i naše zemlje.

Objavljeni naučni radovi u okviru posebnog zbornika u velikoj meri će doprineti, afirmaciji i osvetljavanju značaja ove srpske svetinje.

Značaj manastira Mileševe za antropološka istraživanja, isposnice, srednjovekovni grad Mileševac, minijature iz „Istorije svetske kulture“ iz 16. veka pisane za ruskog cara Ivana Groznog, povelja despota Stefana Lazarevića manastiru Mileševi, Vlasi nahije, Mileševska eparhija, obnovljena manastirska riznica i biblioteka, konzervatorske intervencije italijanskih stručnjaka, kult Svetog Save u srpskim zemljama i Bugarskoj, manastir Mileševa u srpskoj narodnoj književnosti samo je deo sadržaja emisije „U susret - osam vekova manastira Mileševe“ koja je realizovana u dva dela u okviru Obrazovno naučnog programa RTS.