Jedan pokvareni „zec“ ne znači neuspeh!

„Oči“ istočne Azije ovih dana uprte su na Mesec gde se u misiji prikupljanja uzoraka i u svrhu sticanja važnih tehničkih iskustava nalazi kinesko lunarno vozilo poznato pod oznakom „Zec od žada“.

To je prvo takvo vozilo koji je zabrazdilo površinu Zemljinog satelita još od 1973. godine kada je prestao da funkcioniše sovjetski guseničar „Lunohod 2“, što samo po sebi govori o značaju te misije.

„Zec od žada“ lansiran je 1. decembra, a sleteo je na Mesec tačno dve nedelje kasnije.

Prvobitnim planom bilo je predviđeno da radi puna tri meseca, ali je krajem januara prestao da reaguje na signale iz kontrolnog centra na Zemlji.

Nakon dve nedelje bezuspešnih pokušaja da se uspostavi komunikacija, kineske aeronautičke vlasti saopštile su pre dva dana kroz državnu novinsku agenciju Sinhua, da je lunarni modul neupotrebljiv, ali su ubrzo mediji u istočnoj Aziji objavili demant, tvrdeći da je mašina počela da odgovara na instrukcije sa Zemlje, ali da joj kvar onemogućava normalno funkcionisanje.

Stoga, još uvek postoje nade da bi to vozilo moglo da se vrati do sonde koja ga je prenela na Mesec i potom vrati na Zemlju sa dragocenim uzorcima.

I dok američki mediji, poput Si-En-Ena, sa ponosom ističu kako je slično američko vozilo na Marsu, daleko nadživelo svoj predviđeni radni vek, a pojedini zapadni medijski poslanici donose humorističke i manje-više cinične komentare o „smrti“ i „bolesti“ kineskog „zeke“, prenebregava se činjenica da je kineski svemirski program vrlo mlad, te da će misija „Zeca od žada“, čak i ako ne uspe u potpunosti, doneti kineskim konstruktorima i operaterima važna praktična saznanja za dalje osvajanje Meseca, pa i buduće misije na Mars.

Slično neuspelim lansiranjima balističkih raketa, i svemirske misije koje se ne odviju po planu važan su deo dugog procesa učenja u razvijanju svemirskih tehnologija.

„Zec od žada“

Kinesko lunarno vozilo dobilo je naziv javnim glasanjem putem interneta, a razlog zašto je nazvano „Zec od žada“ nalazi se u starom kineskom pesništvu u kojem se mogu naći stihovi o zecu koji živi na Mesecu i tamo od trava spravlja magične napitke koji boginji Meseca darivaju večni život.

Pored Kine, zapisi u kojima pokušava da se da objašnjenje za reljef Meseca koji u jednom svom delu oblikom podseća na zeca nalaze se i u indijskoj i astečkoj mitologiji.

Moguće je da su verovanja o zecu koji živi na Mesecu prenesena u Kinu prevodom indijskih budističkih spisa među kojima se nalazi i „Džataka“, zbirka starih priča sa moralnom poukom, u kojoj postoji basna o četiri životinje koje se na dan punog meseca nadmeću oko toga koja će najbolje nahraniti prosjaka i tako pokazati najveću vrlinu.

I dok su druge životinje siromahu ponudile hranu koju mogu same da pribave, zec koji nema ništa osim trava, bacio se u vatru i tako čoveku dao ono što je najdragocenije - svoj život.

Nakon te žrtve, ispostavlja se da je prosjak zapravo budistički mudrac sa natprirodnim moćima, koji u počast zecu na Mesecu oslika njegove obrise.

Kineski svemirski program

Političku odluku o započinjanju kineskog svemirskog programa doneo je još Mao Ce Dung krajem pedesetih godina prošlog veka, a za njegovu tehničku osnovu trebale su da posluže prerađene balističke nuklearne rakete.

Naime, rukovodstvo tada tek stvorene komunističke Narodne Republike Kine shvatilo je da je za opstanak države neophodna nuklearna bomba kada su tokom Korejskog rata početkom pedesetih SAD pripretile da će upotrebiti nuklearno oružje da bi zaustavile prodor reka slabo naoružanih kineskih vojnika koji su velikom brojčanom nadmoću i uz strašne gubitke ka jugu poluostrva potiskivali američke, australijske, novozelandske i turske trupe iz međunarodnog kontigenta.

Uspesi Sovjetskog Saveza u razvoju svemirske tehnologije, odnosno lansiranje prvog veštačkog satelita „Sputnjik“ u Zemljinu orbitu 1957. godine, eksperimentalno slanje životinja u kosmos i konačno, svemirska odiseja Jurija Gagarina 1961. godine, inspirisali su Maoa da naredi ustanovljenje sličnog programa u svojoj zemlji i da za njegov cilj zacrta slanje kineskih astronauta u svemir do 1973. godine.

Međutim, kulturna revolucija, politički i ekonomski haos u zemlji osujetili su taj projekat u početnoj fazi.

Rad na oživljavanju svemirskog programa ponovo je otpočeo tek u drugoj polovini osamdesetih i on je prvi osetni rezultat doneo 1999. godine kada je uspešno lansiran i na Zemlju vraćen brod bez posade „Šendžou 1“.

Pravi trijumf usledio je 2003. godine kada je u kapsuli „Šendžou 5“ u svemir odaslat prvi kineski astronaut Jang Li Vej.

U septembru 2011. godine lansirana je i prva kineska orbitalna stanica „Tiangong 1“, namenjena za tronedeljni boravak tri astronauta, a u junu 2012. godine na misiju u beskrajno crnilo vaseljene poslata je i prva žena astronaut iz Kine Liu Jang.

Interesantno je da je dugogodišnji kineski lider Deng Sjao Ping, najpoznatiji po započinjanju strukturnih ekonomskih reformi koje su od te države napravile u svetu jedinstveni entitet sa komunističkim političkim i kapitalističkim ekonomskim sistemom, prekinuo tradiciju po kojoj su kineskim raketama, satelitima i drugim elementima svemirskog programa davana komunistička imena i započeo trend u kojem se takvim objektima daju nazivi mitološkog sadržaja uzeti iz stare, tradicionalne kulture.

Tako sada kineske rakete i svemirski brodovi nose imena koja u sebi sadrže reči poput „božansko“ i „nebesko“, pa, recimo, kineska svemirska stanica ima romantični naziv „Nebeska palata“.

Upravo ova ideološka reforma omogućila je da lunarni modul koji je sada na Mesecu dobije ime koje potiče iz starih mitova i pesama, a ne iz komunističke revolucije.

U neposrednoj budućnosti, Kina planira lansiranje dve istraživačke laboratorije, odnosno stanice, „Tiangong“ 2 i 3 u kojima će biti vršeni ispitivanja mikrogravitacije, materijala, elektronike i biomedinski eksperimenti.

U narednih 20 godina kineske vlasti i stručnjaci planiraju slanje ljudske posade na Mesec i sonde na Mars, te komercijalne letove u svemir, zašta će prethodno biti potrebno i postavljanje niza komunikacionih i meteoroloških satelita.